سوره بقره آیه 62

 اِنَ الَّذینَ آمَنُوا وَالَّذینَ هادُوا والنَّصارى وَالصّابِئینَ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ وَ عَمِلَ صالِحَاً فَلَهُمْ اَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لاخَوفٌ عَلَیْهِمْ وَلاهُمْ یَحْزَنُونَ. «62»

ترجمه

62. بى گمان كسانى كه [به قرآن و پیامبر] ایمان آورده و آنان كه یهودى شده اند، و [نیز] ترسایان و صابئان، هر كه به خدا و جهان دیگر ایمان آورد و كار شایسته انجام داد، پس اینان پاداششان نزد پروردگارشان خواهد بود، و بر آنان نه ترسى خواهد بود و نه اندوهگین خواهند شد

تفسیر

در اینكه چه كسانى در این آیه شریفه با عنوان «اِنَ الَّذینَ آمَنُوا ...» خوانده شده اند، دیدگاهها متفاوت است:

1. عدّه اى از مفسّران بر این اندیشه اند كه منظور، مردمى هستند كه به مسیح (ع) ايمان آوردند و پس از آن حضرت، ديگر نه به یهوديت و ستاره پرستى گراييدند و نه به هيچ راه و رسمى ديگر؛ بلكه به ظهور آخرین پیامبر خدا (ص) عقیده استوار پیدا كردند و آمدن او را انتظار كشیدند.

2. برخى نیز گفته اند: منظور، پژوهندگان و حق جویان حقیقى و چهره هایى بسان حبیب نجّار، ورقةبن نوفل، ابوذر، زیدبن عمر، سلمان، بحیراى راهب و درست اندیشانى از این دست بودند.

3. گروهى برآنند كه منظور، ایمان آوردگان واقعى از امّتهاى گذشته اند.

4. و پاره اى بر این باورند كه منظور، سلمان و مسیحيانى هستند كه سلمان به كمك آنان به مسیح (ع) ايمان آورد، و آنان نویدِ آمدن پیامبر اسلام (ص) را به او دادند.

«من آمن باللَّه والیوم الآخر و عمل صالحاً فلهم اجرهم عند ربّهم»

عدّه اى اين فراز از آيه شريفه را به یهود و نصارا و ستاره پرستان و ... مربوط دانسته اند، نه ایمان آوردگان؛ زیرا معنا ندارد كه بگوییم: كسانى كه ایمان آورده اند، دگرباره ایمان آورند.

و برخى براین باورند كه این جمله به همه آنها برمى گردد. به عبارت دیگر، منظور از ایمان آوردنِ ایمان آوردگان، استوارى در ایمان و تزلزل ناپذیرى آنان است، و درمورد یهود و نصارا نیز ايمان ابتدايى به خدا و پيامبر(ص) و قرآن شريف.

دسته اى بر این اندیشه اند كه منظور، كسانى هستند كه به محمّد (ص) ایمان آوردند و این ایمان پس از آگاهى و دریافت نویدِ آمدن آن حضرت در كتابهاى آسمانى بود؛ همانگونه كه در آيه زير نیز اين دو مرحله از ايمان در كنار هم قرار گرفته اند:

«وَالَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُواالصّالِحاتِ وَ آمَنُوا بِما نُزِّلَ عَلى مُحَمَّدٍ ...».

و پاره اى دیگر عقیده دارند كه این آیه شریفه با فرود آیه مباركه «وَ مَنْ یَبْتَغِ غَیْرَالْاِسْلامِ دینَاً فَلَنْ یُقْبَلَ مِنْهُ ...» نسخ شده است؛ چرا كه در این آیه شریفه، دین مورد قبول خدا از بندگان، تنها اسلام است و بس. امّا به اعتقاد ما، این سخن سست و بى دلیل است؛ زیرا نسخ در بعضى از مقررّات، براساس مصالح و فوایدى ممكن است، ولى در آیاتى كه بیانگر وعده و وعید است، مفهومى ندارد.

گروهى نیز مى گويند: پیام آیه شریفه، جاودانه و همیشگى است؛ چرا كه منظور این است كه: هان اى بندگان خدا! اى كسانى كه به مانند یهود و نصارا و ستاره پرستان و منافقان به زبان و ظاهر ايمان آورده ايد، امّا ایمان بر اعماقِ جانتان راه نیافته است! اگر براستى ایمان آورید و دستورات قرآن و پیامبر را بكار بندید، ازنظر پاداش، در ردیف كسانى قرار مى گیرد كه از ابتدا و بدون سابقه نفاق، ایمان آورده اند و كارهاى شایسته و بایسته انجام مى دهند.

«ولاخوف علیهم و لاهم یحزنون»

منظور این است كه درصورت ایمان راستین و انجام دادن كارهاى شایسته و توبه واقعى از بازیگرى و زبان بازى، دیگر نه از گذشته ترسى خواهند داشت و نه از آینده، كه از حسابرسى جهان دیگر اندوهگین شوند.

حقیقت ایمان

نكته دیگرى كه از این آیه شریفه مى توان دریافت، این است كه: ایمان به خدا و روز رستاخیز، یك واقعیت عمیق قلبى و عمل شایسته و فرمانبردارى از خدا، اثر گسست ناپذیر آن است؛ و حقیقتى جدا از آن باور و گرایش عمیق قلبى نیست. زیرا در آیه شریفه، پس از ترسیم كامل ایمان، عمل صالح بصورت جمله اى مستقل و جداگانه بیان شده است، و نمى توان آن را بسان آیه شریفه «فیهِما فاكِهَةٌ وَ نَخْلٌ وَ رُمّانٌ» و یا «وَ اِذْ اَخَذْنا مِنْ میثاقَهُمْ وَ مِنْكَ وَ مِنْ نُوح ٍ...» ارزیابى كرد؛ و دو واژه «نخل» و «رمّان» در آیه نخست و «منك» و «من نوح» در آیه دوّم را به جمله پیشین معطوف دانست.

---------