سوره بقره آیه 44

اَتَأْمُرُونَ النّاسَ بِالْبِرَّ وَ تَنْسَوْنَ اَنْفُسَكُمْ وَ اَنْتُمْ تَتْلُونَ الْكِتابَ اَفَلا تَعْقِلُونَ «44»

ترجمه :

آیا مردم را به نیكى فرمان مى دهید و خویشتن را فراموش مى كنید، با اینكه كتاب [خدا] را تلاوت مى كنید؟! آیا نمى اندیشید؟!

تفسیر :

«أتأمرون النّاس بالبرّ و تنسون انفسكم»

شما اى دانشوران یهود كه به نزدیكان باایمان خویش سفارش مى كنید در ایمانشان به اسلام پایدار باشند! آیا خود را به فراموشى سپرده اید؟! چرا خود اسلام را بعنوان آخرین پیام نمى پذیرید؟!

با این تفسیر، واژه «برّ» كه به معناى «خوبى و شایستگى» آمده، در آیه شریفه، ایمان به محمّد (ص) و كتاب اوست؛ و خدا آنان را سرزنش مى كند كه چرا با اینكه مى دانند اسلام حق است و پیامى است ازجانب خدا، و دیگران را به آن تشویق و ترغیب مى كنند، خود در این راه پیشگام نمى شوند؟

ابومسلم مى گوید: همین دانشمندان یهود بودند كه پیش از بعثت پیامبر (ص)، جامعه عرب را به ایمان به آخرین پیامبر و آیینى كه در راه بود، فرا مى خواندند؛ امّا پس از فرارسیدن آن دو، راه حق ستیزى درپیش گرفتند.

ابن عبّاس در تفسیر آیه شریفه مى گوید: آنان دیگران را به پیروى از كتاب دینى خویش وامى داشتند، امّا خود آن را وامى نهادند.

قتاده بر آن است كه: آنان مردم را به فرمانبردارى از خدا فرا مى خواندند، امّا خود نافرمانى مى كردند.

از پیامبر گرامى (ص) نقل كرده اند كه فرمود:

«مررت لیلة اسرى بى على اُناس تقرض شفاههم بمقاریضى من نار، فقلت: من هولاء یا جبرائیل؟ فقال: هؤلاءِ خطباء من اهل الدّنیا ممّن كانوا یأمرون النّاس بالبرّ و ینسون انفسهم.»

در شب معراج و سیر آسمانى خویش، بر مردمى گذشتم كه لبهایشان را با ابزار آتشین مى بریدند. از فرشته وحى پرسیدم: اینان كیانند و گناهشان چیست؟ گفت: اینان گویندگان و اندرزدهندگانى هستند كه خود بدانچه به مردم مى گفتند، عمل نمى كردند.

«و انتم تتلون الكتاب»

درحالیكه تورات را مى خوانید و صفات و ویژگیهاى آخرین پیامبر را در آن مى نگرید، باز هم ایمان نمى آورید.

«افلاتعقلون»

آیا خرد خویش را بكار نمى گیرید؟

در مفهوم این جمله، دیدگاهها متفاوت است:

1. بعضى گفته اند: منظور این است كه آنچه شما انجام مى دهید، براستى ازنظر اندیشمندان كار زشتى است.

2. و برخى مى گویند: مقصود این است كه كار شما، كار انسانهاى آگاه و دانا نیست.

3. عدّه اى نیز برآنند كه: خدا شما را بر این شیوه كار، بشدّت كیفر خواهد كرد.

4. و پاره اى بر این اندیشه اند كه: آنچه در تورات آمده، درست است؛ بنابراین، به محمّد (ص) - همانگونه كه نویدِ آمدنش را در كتاب خود خوانده اید - ایمان بیاورید و او را پیروى كنید.

یك پرسش: اگر همانگونه كه در قرآن و فرهنگ دینى آمده، دعوت به ارزشها و نیكیها واجب و گاه پاداش آن به اندازه انجام دادن نیكى است، پس چرا خدا آنان را بر این كار نكوهش مى كند؟

پاسخ: سرزنش آنان به این دلیل نیست كه چرا دیگران را به نیكی ها و شایستگی ها فرا مى خوانند، بلكه بدین جهت است كه آنان دیگران را فرا مى خواندند، امّا خود به گفتارشان عمل نمى كردند؛ و عمل نكردن به شایستگی ها و آراسته نشدن به ارزشها، براى همه زشت و گناه است، بویژه براى فراخوانان به سوى ارزشها؛ براستى كه براى اینان زشت تر و نكوهیده تر است.