سوره بقره آیه 108-104

ترجمه

104. اى كسانى كه ایمان آوره اید! نگویید: «راعنا» و بگویید: «انظرنا» و [به این سفارش ]گوش فرا دارید؛ و [گرنه ] براى كافران عذابى دردناك خواهد بود.

105. نه آنان كه از اهل كتاب كفر ورزیده اند و نه شرك گرایان، دوست نمى دارند كه خیرى ازسوى پرودگارتان بر شما فرود آید؛ با اینكه خدا [رحمت و ]بخشایش خود را به هر كه بخواهد، اختصاص مى دهد؛ و خدا داراى [فضل و ]فزونبخشى پرشكوهى است.

106. هر دستورى را نسخ كنیم یا به فراموشى سپاریم، بهتر از آن یا مانندش را خواهیم آورد. آیا نمى دانى كه خداوند بر هر كارى تواناست؟

107. آیا نمى دانى كه فرمانروایى آسمانها و زمین از آن خداست، و شما جز او سررشته دار و یاورى نخواهید داشت؟

108. آیا مى خواهید از پیامبر خود همان را بخواهید كه پیشتر از موسى خواسته شد؟! و هر كه كفر را با [دادن ] ایمان [دربرابر آن ] عوض كند، بى گمان از راه راست گمراه شده است.

تفسیر

قرآن شریف پس از برحذرداشتن یهود از افسونگرى و فتنه انگیزى به كمك سحر، اینك به مردم باایمان هشدار مى دهد كه در گفتار خود، بهانه اى براى تمسخر و استهزا به دست آنان ندهند.

«واللّه یختصّ برحمته من يشاء»

و خداوند رحمت و بخشایش خود را به هر كه بخواهد، اختصاص مى دهد

از امیرمؤمنان (ع) و امام باقر (ع) نقل كرده اند كه منظور از بخشایش و رحمت خدا در این آیه شریفه، رسالت و پیامبرى است.

«واللّه ذوالفضل العظیم»

و خدا داراى فزونبخشى و فضل پرشكوهى است

آرى؛ منشاءِ هر خیر و بركتى كه در ابعاد گوناگون دنیوى و اخروى و مادّى و دینى به بندگان ارزانى مى شود، آفریدگار تواناى هستى است؛ و اعطاى آنها نیز نه به سبب زیبندگى و حقّ بندگان كه به علّت فزونبخشى و فضل خداست.

...

«ام تریدون ان تسئلوا رسولكم كماسئل موسى من قبل»

آيا مى خواهيد از پيامبر خويش همان را بخواهید كه پيش از اين از موسى خواسته شد؟!

در شأن نزول این آیه شریفه، دیدگاهها متفاوت است:

1. ازابن عبّاس نقل كرده اند كه دو تن از سردمداران كفر و شرك نزد پیامبر(ص) آمدند و گفتند: كتابى از آسمان براى ما بیاور كه ما آن را تلاوت كنیم، و در همانحال نهرهايى را از زمين جارى ساز و چشمه هايى را بجوشان تا ما به تو ایمان بياوريم. كه در پاسخ، این آیه شریفه فرود آمد.

2. برخى گفته اند: روى سخن آیه شریفه، شرك گرایان عرب است؛ چرا كه آنان به پیامبر(ص) گفتند:

«لَنْ نُؤْمِنَ لَكَ حَتّى تَفْجُرَ لَنا مِنَ الْاَرْض ِ یَنْبُوعَاً اَوْتَكُونَ لَكَ جَنَّةُ مِنْ نَخیلٍ وَ عِنَبٍ ...»

تا از زمین چشمه اى براى ما نجوشانى، هرگز به تو ایمان نخواهيم آورد؛ یا باید براى تو باغ و بوستانى از درختان خرما و انگور باشد...

3. عدّه اى دیگر از مفسّران نیز بر این عقیده اند كه گروهى از شرك گرایان عرب از پیامبر (ص) خواستند كه خداى یكتا را به گونه اى آشكار و دیدنى براى آنان بنمایاند.

4. گروهى برآنند كه قریش از آن حضرت درخواست كردند كه كوه صفا را براى آنان به طلا تبدیل سازد.

5. و پاره اى نیز روایت كرده اند كه قریش از پیامبر(ص) تقاضا كردند كه دربرابر دیدگانشان درخت خاصّى را كه مورد پرستش آنان بود، از زمین برویاند و شاخ و برگ و میوه هاى گوناگون بر شاخسارانش برآورد، تا آنان آن درخت را بپرستند؛ همانگونه كه بنى اسرائیل از موسى (ع) خواستند تا براى آنان خدایى مانند خدایان دروغین بت پرستان قراردهد. كه در پاسخ، این آیه شریفه فرود آمد.

«و من یتبدّل الكفر بالایمان فقد ضلّ سواءالسّبیل»

و هر كه كفر را با دادن ایمان دربرابر آن عوض كند، و انكار خدا و نشانه هاى او را جايگزين ایمان و اعتراف به يكتايى او سازد، و هر لحظه با بهانه جویى، به دلخواه خود و برخلاف عقل، چیزهایى بخواهد و پس از روشن شدن حقیقت و آمدن معجزه از طریق پیامبر، باز هم بر گمراهى خود اصرار ورزد، از راه راست انحراف جسته است.

و به بیان برخى: از راه عدالت و دادگرى كنار رفته است.

و به گفته بعضى دیگر: از راه راست دور شده است.