علی (ع) در قرآن

آيه 7 سوره مباركه رعد :
( وَ يقولُ الذين كفروا لَو لا اُنزل عليه و ايةُ إنّما أنت مٰنذرُ و لكل قَومٍ هاد)
ابن کثیر سلفی در تفسیر ایه 7 سوره رعد میگوید :
وقال ابن أبي حاتم : حدثنا علي بن الحسين ، حدثنا عثمان بن أبي شيبة ، حدثنا المطلب بن زياد ، عن السدي ، عن عبد خير ، عن علي : ( ولكل قوم هاد ) قال : الهادي : رجل من بني هاشم . قال الجنيد هو علي بن أبي طالب ، رضي الله عنه .
ابن ابي حاتم گفت : روايت است از علي ( ع ) كه فرمودند ( و لكل قوم هاد ) ، فرمودند : هادي مردي است از بني هاشم. الجنيد گفت : منظور حضرت علي خودشان علي بن ابي طالب عليه السلام مي باشد.

و در پاورقی اورده که این روایت ابی حاتم را احمد حنبل و سایرین اورده اند و روات مسند همه ثقه هستند وشیخ شاکر محقق مسند احمد میگوید صحیح است

تفسیر القران ابن کثیر دمشقی - جلد 8 - صفحه 110
 ـ آیه انما انت منذر و لکل قوم هاد : هر آینه تو بیم دهنده ای و برای هر قومی هدایت کننده ای است. از طریق اهل سنت هفت حدیث نقل شده است که مقصود از منذر پیغمبر صلی الله علیه و آله و از هادی علی علیه السلام میباشد از جمله مالکی در فصول المهمه مینویسد که چون آیه مزبور نازل شد رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: انا المنذر و علی الهادی و بک یا علی یهتدی المهتدون.
یعنی من انذار کننده ام و علی هدایت کننده و بوسیله تو یا علی هدایت یافتگان هدایت می يابند.

قسمت 3

سوره مبارکه مائده آیه 55 :

إِنَّمَا وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِینَ آَمَنُوا الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلَاةَ وَیُؤْتُونَ الزَّکَاةَ وَهُمْ رَاکِعُونَ؛

ولىّ شما ، تنها خدا و پیامبر اوست و کسانى که ایمان آورده اند : همان کسانى که نماز برپا مى دارند و در حال رکوع زکات مى دهند».
مراد از « الذین آمنوا ... » قطعاً امام امیر المؤمنین علی (ع) است؛ زیرا این آیه در زمانی نازل شده است که امام علی (ع) در حال رکوع به فقیری که از مردم استمداد می‌کرد ، انگشترخود را صدقه داد.
بنابر تصریح بسیاری از علمای اهل سنت ، این آیه در بارۀ امیر المؤمنین علی (ع) نازل شده است .
قاضی عضد الدین الإیجی ، در این باره در «المواقف فی علم الکلام ، ص »405 می‌گوید :
«وأجمع أئمّة التفسیر أنّ المراد علی؛
تمامی مفسرین اجماع دارند که این آیه در بارۀ امام علی علی (ع) نازل شده است».
سعد الدین تفتازانی  در «شرح المقاصد فی علم الکلام ، ج 5 ، ص270» تصریح می‌کند:
«نزلت باتّفاق المفسّرین فی علی بن أبی طالب ، رضی اللّه عنه ، حین أعطى خاتمه وهو راکع فی صلاته؛
این آیه به اتفاق مفسران در بارۀ علی بن أبی طالب (ع) هنگامی که در حال رکوع انگشترش را به فقیر نیازمند بخشید نازل شده است».
و نیز علاء الدین علی بن محمد حنفی ، معروف به قوشجی در این باره در «شرح تجرید الاعتقاد، ص 368» می‌گوید :
«إنّها نزلت باتفاق المفسّرین فی حق علی بن أبی طالب (ع) حین أعطى السائل خاتمه وهو راکع فی صلاته؛
این آیه، به اتفاق مفسران در حق علی بن أبی طالب (ع) نازل شده است . وآن هنگامی بودکه به سائل انگشترش را بخشید در حالی که در رکوع نماز بود».
و آلوسی نیز در روح المعانی ، ج 6 ، ص168 می‌گوید :
«غالب الأخباریّین على أنّ هذه الآیة نزلت فی علی کرّم اللّه وجهه؛
غالب اخباری ها بر این عقیده‌اند که این آیه در حق علی (ع) نازل شده است».
 برخی منابع، روایتی را در شأن نزول این آیه نقل می کنند که بسیار جالب و خواندنی است.
 در«مناقب علی بن أبی طالب (ع) وما نزل من القرآن فی علی (ع)  ص 293، حدیث 460،» ، «تفسیر الثعلبی ، ج 4، ص 80»، ، «تفسیر الکبیر ، ج12 ، ص26 » ،«شواهد التنزیل حسکانی ، ج 1، ص 229 - 230»،، «مطالب السؤول فی مناقب آل الرسول (ع) ، ص 170»، و «الفصول المهمة فی معرفة الأئمة ابن الصباغ المالکی ، ج 1، ص 579 » آمده است:
«ابن عباس کنار چاه زمزم نشسته بود و از رسول خدا (ص ) حدیث نقل می کرد، مردی که صورتش را با عمامه پوشیده بود نزدیک آمد و هرگاه که ابن عباس می گفت رسول خدا (ص) چنین فرمود ، او هم می گفت: رسول خدا (ص) چنین فرمود، ابن عباس گفت: تو را به خدا سوگند می دهم خودت را معرفی کن . پارچه را از صورتش برداشت و گفت: ای مردم هرکس مرا می شناسد که می شناسد و آنان که نمی شناسند خودم را معرفی می کنم ، من جندب پسر جناده ابوذر غفاری از یاران رسول خدا (ص ) در جنگ بدر هستم ، از رسول خدا (ص) با دو گوشم شنیدم و با چشم هایم دیدم که اگر غیر از این باشد کر و کور باشم ، فرمود: علی (ع) پیشوای نیکوکاران و کشنده کافران است ، هرکس او را کمک کند پیروز است و آن که او را خار نماید ذلیل و بی‌چاره شود. بدانید که روزی از روزها هنگام ظهر برای اقامه نماز در مسجد خدمت رسول الله (ص) بودم، مردی نیازمند وارد شد وتقاضای کمک کرد؛ ولی هیچ کس به وی کمکی نکرد، علی (ع) که در همان لحظه و در حال رکوع و مشغول نماز بود، دست راستش را که انگشترش در یکی از انگشتانش بود جلو آورد تا آن را به مرد نیازمند هدیه کند، مرد فقیر انگشتر را در آورد، پیامبر اکرم (ص) این منظره را مشاهده نمود، پس از پایان یافتن نماز، دست به دعا بلند کرد و عرض کرد: خداوندا؛ برادرم موسی از تو تقاضا نمود تا به وی سعه صدر و گشایش در امور و بیانی رسا و شیوا و جانشینی برادرش هارون را عنایت فرمائی، و تو ای خدا، درخواستش را اجابت فرمودی، واکنون من پیامبر و فرستاده و برگزیده ات، درخواست می کنم تا شرح صدر و آسان شدن کارهایم را به من مرحمت فرمائی و نیز برادرم علی (ع) را وزیر و جانشین من قرار دهی تا همراه و کمک من در کارها و پشتیبان رسالتم باشد.
ابوذر می گوید: هنوز سخن و تقاضای رسول خدا تمام نشده بودکه جبرئیل نازل شد و این آیه را از جانب خداوند بر وی تلاوت نمود: همانا پیشوا و رهبر و فرمانده شما خدا و رسول او و مومنان هستند؛ همان‌ها که نماز را برپا می دارند و در رکوع نماز ، زکات و صدقه می دهند».

قسمت 4

سوره مبارکه مائده آیه 67 :

(یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللَّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ)

اى پیامبر ، آنچه از جانب پروردگارت به سوى تو نازل شده ، ابلاغ کن ؛ و اگر نکنى پیامش را نرسانده اى . و خدا تو را از (گزند) مردم نگاه مى دارد».
طبق اعتراف بسیاری از علما و مفسران بزرگ اهل سنت ، این آیه در زمانی نازل شد که پیامبر اسلام (ص) در حال بازگشت از آخرین حج خود بود که خداوند به آن حضرت دستور می‌دهد که ولایت و امامت امیر المؤمنین علی (ع) را برای عموم مردم ابلاغ کند .
عبارت چند تن از مفسران اهل سنت را در این باره نقل می‌کنم :
فخر رازی مفسر معروف اهل سنت در باره شأن نزول این آیه در «تفسیر الرازی ، ج 12، ص 49،50» می‌نویسد :
«نزلت الآیة فی فضل علی بن أبی طالب علیه السلام ، ولما نزلت هذه الآیة أخذ بیده وقال : من کنت مولاه فعلی مولاه اللهم وال من والاه وعاد من عاداه، فلقیه عمر فقال : هنیئا لک یا ابن طالب أصبحت مولای ومولى کل مؤمن ومؤمنة؛
این آیه در برتری و شان علی (ع) نازل شده است زیرا پس از نزول آن، پیامبر (ص) دست علی (ع) را گرفت وفرمود: هر کس من رهبر و فرمانده اوهستم، علی (ع) رهبر اوست خدایا دوستدارش را دوست بدار و دشمنش را دشمن دار، خلیفه دوم به دیدار علی (ع) شتافت وگفت: مبارک باشد بر تو ای علی تو از این لحظه مولی وفرمانده من وتمام مردان وزنان مومن هستی».
سیوطی در «الدر المنثور ، ج 2، ص 298» و آلوسی در «روح المعانی ، ج 6 ، ص193» می نویسند :
ابوسعید خدری می گوید: آیه بلاغ که در غدیرخم بر رسول خدا (ص) نازل شد ، درشان علی بن ابوطالب (ع) است.
وأخرج ابن مردویه عن ابن مسعود قال کنا نقرأ على عهد رسول الله صلى الله علیه وسلم یا أیها لرسول بلغ ما أنزل إلیک من ربک ان علیا مولى المؤمنین وان لم تفعل فما بلغت رسالته والله یعصمک من الناس.
از ابن مسعود نقل است که گفت: در زمان پیامبر (ص) این آیه را این گونه قرائت می کردیم: ای رسول آنچه از جانب پروردگارت برتو نازل شده است که علی مولی وسرپرست وپیشوای مومنان است به مردم ابلاغ کن».
ابن عساکر، تاریخ نویس معروف و بسیاری دیگر از علمای بزرگ اهل سنت این روایت را در « تاریخ دمشق ، ج42 ،‌ ص237»، واحدی در «أسباب نزول القرآن ، ص204 ، حدیث403» ، حاکم حسکانی در « شواهد التنزیل لقواعد التفضیل فى الآیات النازلة فى أهل البیت ، ج 1 ، ص 187 ، ح 243 و244 و245 و246 و247 و248 و249 و250 و 240» ، و العلامة السید صدیق حسن خان در «فتح البیان فى مقاصد القرآن ، ج 3 ، ص63 » نقل کرده اند:
«نزلت هذه الآیة : یا أیها الرسول بلغ ما أنزل إلیک من ربک على رسول الله صلى الله علیه وآله یوم غدیر خم فی علی بن أبی طالب».