شیطان شناسی - قسمت 30

از فرمایش های پیامبر اکرم(ص) بود که به اصحابشان فرمودند:« آیا شما را به چیزی خبر ندهم که اگر انجامش دهید شیطان از شما دوری می گزیند، آن چنان که مشرق از مغرب دور است؟» گفتند:«آری.» ایشان فرمودند:

روزه صورتش را سیاه می کند و صدقه پشتش را می شکند و محبت در راه خدا و یاری کردن یکدیگر بر کار نیک، ریشه اش را بر می کند و استغفار شاهرگش را قطع می کند و برای هر چیز زکاتی است و زکات بدن ها روزه است.

از این پنج توصیه، سه مورد را بررسی کردیم که عبارت بود از: روزه، صدقه و حبّ فی الله. اکنون به دو مورد باقی مانده می پردازیم:

یاری کردن یکدیگر بر کار نیک

تعبیر«  المُوَازَرَةُ عَلَی العَمَلِ الصَّالحِ» به معنای یاری دادن و تقویت یکدیگر در انجام عمل صالح و کار نیک است. بعد پیامبر(ص) فرمودند: آن حبّ فی الله و این موازات، دنباله ی شیطان را قطع می کند.

یعنی ریشه ی شیطان را بر می کند و لشکر شیطان را تا آخرینشان به زمین می زند.

ما در این جا برای اقامه ی عزای سیدالشهدا (ع) جمع شده ایم که از بزرگ ترین عبادات خداوند است. در روایات از امام عسگری(ع) نقل شده که:أُلَا وَ صَلَّی الله عَلَی البَاکِینَ عَلَی الحُسینِ بنِ علیّ رَحمَةَ وَ شَفَقَة. کسانی که از روی رحمت و دلسوزی بر امام حسین(ع) می گریند به یقین مشمول درود و رحمت خدایند. در این مجلس باید همدیگر را بر این امر کمک دهیم و این یاری دادن را هر چه بیشتر کنیم تا بینی شیطان را به خاک بمالیم.

مصداق دیگر موازات در کارهای نیک این است که یکدیگر را به دعا برای مولایمان سفارش کنیم. دعا برای تعجیل امام عصر(عج)، یکی از اعمال صالح است که در زمان غیبت، مورد تاکید بسیار گرفته است. این را باید جدی گرفت، به طوری که یکی از برنامه های جاری زندگی انسان باشد. به این فکر کنم که در شبانه روز چه مقدار برای این کار وقت صرف کرده و نسبت به آن همت نموده ام. مهم این است که ارزش دعا برای انسان به خوبی روشن گردد. قرآن کریم می فرماید: قُلْ ما يَعْبَؤُا بِکُمْ رَبِّي لَوْ لا دُعاؤُکُمْ.

بگو: اگر دعایتان نباشد پروردگارم هیچ اعتنایی به شما نمی کند.

یا به تعبیر رسول خدا(ص):

الدُّعاءُ مُخُّ العِبادَةِ.

دعا، مغز عبادت است.

به علاوه فرموده اند طوری دعا کنید که گویی حتما مستجاب می شود. یعنی باید بسیار امیدوارانه دعا کنیم و بدانیم که هیچ دعایی رد نمی شود. زیرا از منظر اهل بیت(ع):

مَنْ أُعْطِیَ الدُّعَاءَ لَمْ یُحْرَمِ الْإِجَابَهَ.

کسی که توفیق دعا به او داده شد، از اجابت محروم نمی گردد.

اجابت فقط به این نیست که حاجت ما روا گردد یا آن چه می خواهیم واقع شود. نیاز های ما محرکی بسیار قوی است تا ما را به حال دعا درآورد. به طور معمول اگر انسان حاجتی نداشته باشد، دست به دعا هم بلند نمی کند. بلکه باید نیازمند باشد تا ملتمسانه به درگاه الهی برود. حتی اگر مستأصل شود بیشتر و بهتر هم دعا می کند. چون در این حال از همه ی راه ها نا امید می شود، و فقط به خداوند متعال دل می بندد.

وَمَا أَرْسَلْنَا فِي قَرْيَةٍ مِنْ نَبِيٍّ إِلَّا أَخَذْنَا أَهْلَهَا بِالْبَأْسَاءِ وَالضَّرَّاءِ لَعَلَّهُمْ يَضَّرَّعُونَ.

و در هیچ آبادی، پیامبری نفرستادیم مگر آن که اهل آن را به دشواری و رنج دچار کردیم تا مگر به تضرع درآیند.

منظور این است که دعا باید با جدیت و روحیه ای امیدوارانه و ملتمسانه، همراه با یقین به اجابت انجام شود.

سه معنای اجابت دعا

در روایات اهل بیت(ع) گونه های مختلفی را برای اجابت دعا معرفی فرموده اند. به عنوان نمونه رسول خدا(ص) می فرمایند:

ما مِن عَبد دَعَا اللهَ سُبحَانَهُ دَعوَةَ لَیسَ فیهَا قَطِیعَةُ رَحِم وَ لا إثمُ الاّ أعطَاهُ اللهُ بِها إحدَی خِصَالِ ثَلاثِ إمَّا أَن یُعَجِّلَ دَعوَتَهُ وَ إمَّا أَن یَدَّخِرَ لَهُ وَ إمَّا یَدفَعَ عَنهُ مِنَ السُّوءِ مِثلهَا.

هیچ بنده ای نیست که خداوند سبحان را به دعایی بخواند که در آن قطع رحم یا گناهی نباشد مگر این که خداوند به واسطه ی آن، یکی از سه ویژگی را به وی اعطا می کند: یا پاسخ دعایش را پیش می اندازد و یا برایش ذخیره می سازد و یا به مانند آن، رنج و آسیبش را از سرش می گرداند.

ممکن است گفته شود:« ما این همه برای تعجیل فرج امام زمان(عج) دعا کرده ایم پس چرا اجابت نشد؟» در پاسخ می گوییم:« بله، یک شیوه اجابت دعا این است که قبل از مرگ، زمان ظهور امام عصر(عج) را درک کنیم. محبوب ترین و مطلوب ترین حالت برای ما همین است. ولی اگر چنین نشد، چه بسا بدون این که خودمان بفهمیم، خدای متعال، به برکت این دعا، بلایی که قرار بوده بر سرمان بیاید برگردانده باشد.»

به علاوه ممکن است بابت دعاهایی که اجابت زود هنگام آن ها را ندیده ایم، اجر اخروی داده شود و خداوند در قیامت محرومیت دنیوی مان را تلافی کند. در روایت داریم که وقتی بنده ی مومن به ازای دعاهای مستجاب نشده، اجر اخروی می بیند با خود می گوید:« کاش باقی دعاهایم نیز مستجاب نشده بود!» یعنی آن بهره ای که خداوند در آخرت می دهد بیش از نصیبی است که این ما را خوشحال می کند. هر چه در دنیا باشد بالاخره موقتی است، ولی آن جا دائمی و ماندگار است.

هر چه آن کس که برایش دعا می کنیم، مقرب تر باشد، آن دعا محبوب تر خواهد بود. واقعا در تمام عالم هستی دعایی پیدا نمی کنید که نزد خدا محبوب تر از، صلوات و دعای بر تعجیل فرج پس از آن، باشد. این، عملی است که ما را به خدا بسیار نزدیک می کند و نشان می دهد ما نیز خواهان همان چیزی هستیم که همه ی انبیاء و اولیاء خواهان آنند.

فواید دیگر دعا برای امام عصر(عج)

کسی که اهل دعا برای امام زمان(عج) باشد، سعی می کند شرایط آن را هم بیشتر در خود ایجاد کند و موانع اجابت دعایش را رفع نماید. این کار در تربیت نفس بسیار موثر است، با خود می گوید:« خدا گفته با دل پاک دعا کنید» یا:« خدا دعای فرد بد دهن و دعای زبانی که اهل گفتار ناپسند است را مستجاب نمی کند.» به این ترتیب زبانش، قلبش و اعضاء و جوارحش را مواظبت می کند تا دعایش برخاسته از دل و زبانی پاک باشد، و به اجابت نزدیک تر شود.

فایده ی دیگر دعا بر امام عصر (عج) این است که توجه آن حضرت را به ما جلب می کند. ان شاءالله هیچ گاه برای شیعه ای، اتفاقی ناگوار رخ ندهد، ولی برای تقریب مطلب به ذهن به این مثال دقت کنید: اگر فرزند محبوبمان به بیماری سختی دچار شود و با حال بدی روی دست مان بیفتد چه می کنیم؟ با چه حالی دعا می کنیم؟ چه طور زار می زنیم؟ اگر کسی بتواند نصف این حال را یا، به لطف خدا، دقیقا همین حال را در غیبت امام زمان(عج) داشته باشد. خود این حال، یک فرج بزرگ برای اوست. چنین کسی ضجّه می زند، به زاری می افتد و به درگاه الهی تضرّع می کند. هر چند امام(ع) در زمان حیات او ظهور نکنند، اما این حال، او را مقرّب درگاه مولایش می کند.

مرحوم آیت الله خویی فرموده اند:« پنجاه سال است که دعای «اللهم کن لولیّک....» را در قنوت نمازهایم ترک نمی کنم.» کسی که معرفت بیشتری داراست، دریافته که در قنوت یا سجده، حالت نزدیک تری به خداوند دارد و می فهمد این حال را خرج که کند؟ لذا در قنوت، لب به دعا بر فرج می گشاید یا در سجده زبان می گیرد که:

اللَّهُمَّ رَبَّ الْحُسَيْنِ اطْلُبْ بِدَمِ الْحُسَيْنِ.

اگر امام زمان (ع) ببینند یکی از دوستدارانشان، حداقل روزی پنج بار، آن هم در بهترین و نزدیکترین حالاتش به خدا، دعا گوی ایشان است، آیا این محبت او را تلافی نمی کنند؟!، آن هم امام زمانی که ما می شناسیم، که کریمی از اولاد کرام و اهل احسان است. اگر کسی به ما بگوید:« در بهترین حالاتم، نه یک بار و دو بار بلکه هر روز، برایت دعا می کنم»، نسبت به او چه حالی پیدا می کنیم؟ آیا خود را مدیون او نمی بینیم؟ آیا در پی آن نمی رویم که به شکلی محبتش را تلافی کنیم؟ مثل مایی، که قطره ای از دریای کرم امامیم، خود را مدیون می داند و تا تلافی نکند آرام نمی گیرد، آن وقت اگر امام (ع) ببینند کسی با سوز و گداز برایشان دعا می کند، آیا می شود که متقابلا برای او دعا نکنند؟ ایشان به طریق اولی شایسته ی چنین جبرانی هستند. یقین بدانید آن دعایی که امام عصر (عج) برای بنده و شما بکند، از هر دعایی که خودمان برای خودمان بکنیم بهتر و به استجابت نزدیکتر است. زیرا آن دعا رد خور ندارد.

به هر روی این از بهترین کارهایی است که شخص می تواند با آن خود را در دل امام زمان(عج) جا کند. بنده ی دل آگاه، دائم به یاد مولای خود است و یکی از نشانه هایش، دعا بر فرج ایشان است. هم در نمازش، هم در دعای عهدش و... خواندن کل این ها مگر چند دقیقه طول می کشد؟ چرا این فرصت را غنیمت نمی شمریم و خود را به این بهانه به مولایمان نزدیک نمی کنیم؟ به ما فرموده اند:« هر کس بعد از هر نماز واجبش، یک دعای مستجاب دارد.» خوشا به حال کسی که این یک دعای مستجاب را خرج امام زمانش کند. البته سطح چنین کسی خیلی بالاست و هر کسی هم توفیق چنین حالی را پیدا نمی کند. افراد خاصی را در طول تاریخ و عصر حاضر پیدا می کنیم که این حال را دارند و دعای برای تعجیل فرج  یکی از برنامه های جدّی زندگی شان است و تا برای مولایشان دعایی از سر سوز نکنند آرام نمی گیرند. خود همین حال دعا را هم باید از خدا خواست.

اصلاح فرج امام زمان (عج) در یک شب

واقعا اگر کسی با یقین به اجابت به این امر اهتمام ورزد، اجابت شامل حالش می شود. به پشتوانه ی روایات صریح اهل بیت(ع) اعتقاد قلبی ما این است که خداوند امر ظهور امام عصر(عج) را یک شبه اصلاح می فرماید، همان طور که امر موسی کلیم الله (ع) را یک شبه اصلاح فرمود. تحقق فرج نیاز به مقدمه هایی که گمان می کنیم ندارد، از قبیل این که دنیا باید چنین و چنان شود، همه نا امید شوند یا همه به فساد کشیده شوند. هیچ کدام از این ها پیش تر شرط ظهور امام عصر(عج) نیست.

امام صادق(ع) می فرمایند:

بدانچه (در ظاهر) امید نداری، امیدوارتر باش تا آن چه بدان امید بسته ای. چرا که موسی بن عمران(ع) خارج شد تا برای خانواده اش آتشی برای روشنایی برگیرد. پس به سوی آن ها باز گشت در حالی که پیامبری فرستاده شده بود. پس خداوند تبارک و تعالی، امر بنده و پیامبرش موسی را در یک شب اصلاح کرد و خداوند با قائم (عج) دوازدهمین از امامان، همین می کند و امر او را در یک شب اصلاح می نماید، همان گونه که امر نبیّش موسی(ع) را اصلاح نمود و او را از حیرت و غیبت به سوی نور فرج و گشایش بیرون می آورد.

چه بسا همان زمانی که هیچ فکرش را نمی کنیم خداوند به صاحبمان اذن ظهور دهد. مثلا ممکن است همین امشب ظهور کنند. ما نمی توانیم بگوییم:« امام زمان(عج) حتما باید روز جمعه ظهور کنند.» یا« حتما باید روز شنبه ای که عاشورا باشد ظهور کنند و در روزها یا شب های دیگر انتظار ظهورشان نمی رود.» در بعضی از روایات آمده که روز ظهور، شنبه ای است که مصادف با عاشورا باشد. اما معنایش این نیست که ظهور در غیر از این روز انتظار نمی رود. این یک تقدیر الهی است که ممکن است در آن بداء رخ دهد. بنابراین باید مطابق دستور امام صادق(ع) دعا کنیم. حضرت فرموده اند:

تَوَقَّع أمرَ صاحِبِكَ لَيلَكَ و نَهارَكَ.

در شب و روزت منتظر امر (ظهور) صاحبت باش.

اگر امروز نیامد، نگو:« تا فردا هم ظهور نمی کند»، شاید همین امشب که ما به خواب رفتیم ندای حضرتش از بیت الله الحرام بلند شود و آن سیصد و سیزده نفر هم به چشم بر هم زدنی طی الارض کنند و خود را به ایشان برسانند. در روایات در مورد شیعیان و یاران آن حضرت فرموده اند که« از اطراف زمین به دور او گرد می آیند و زمین زیر پایشان جمع می شود تا با ایشان بیعت کنند.» این ها به یک چشم بر هم زدند به امام خود می پیوندند. حالا این سیصد و سیزده نفر کجا هستند؟ بعضی از ایشان حتی زنده هم نیستند، اما به اذن خدا، زنده می شوند. این طور نیست که همه در همین زمان، حیّ و حاضر باشند. هر موقع و هر ساعتی که خداوند اراده بفرماید، امر ظهور را امضا می کند و آن ها را به مولایشان می رساند. کسی که اعتقادش این باشد طوری دعا می کند که گویی می خواهد همان لحظه اجابت راببیند. و از دعای زیاد یرد نمی شود. اگر بیست سال هم دعا کرد، باز هر روز بهتر از قبل دعا می کند. این عمل و روحیه، حال انسان را واقعا متحول می کند. شما شرح حال بزرگان را ببینید به عنوان نمونه مرحوم سید محمد تقی فقیه احمد آبادی، که کتاب میکال المکارم را نوشته، واقعا در این زمینه غوغا کرده است. این کتاب تماما درباب بر شمردن فواید دعا بر فرج امام عصر(عج) است. ایشان در مقدمه ی کتاب نوشته:« این کتاب را من به امر خود امام عصر(عج) نوشته ام. حتی نامش را هم خود حضرت معین فرمودند و فرمودند به عربی بنویس.» کسانی که در این وادی، اهل عمل بوده اند، خیلی از برکات از این طریق نصیبشان شده است