سیمای شیعه در نگاه امام صادق (ع)

امام صادق(ع) در سفارش‏ هاى خود به عبدالله بن جندب پس از هشدارشيعيان به دام‏هاى شيطان، ويژگى‏ هاى برجسته دوستان حقيقى خود رابر مى ‏شمرد و سپس خصلت‏ هاى ديگر شيعيان را بيان مى‏ كند. دو ويژگى‏ ممتاز شيعيان از نگاه امام صادق(ع) عبارت است از:

1- آخرت
« لقد جلت الاخره فى اعينهم حتى ما يريدون بها بدلا... و انماكانت الدنيا عندهم بمنزله الشجاع الارقم و العدو الاعجم ‏»; آخرت‏ در نگاه آن ها بسيار بزرگ است، به اندازه‏اى كه چيزى را با آن‏ عوض نمى ‏كنند... و دنيا نزد آن‏ها همانند مارگزنده و دشمن بى‏ زبان‏ است.
پيروان حقيقى و دوستان واقعى خاندان نبوت عليهم السلام به چيزى‏ جز آخرت نمى‏ انديشند و تمام كردارها و رفتارهاى خود را با نگاه ‏به آخرت مى ‏سنجند. دنيا در نظر مؤمن وسيله‏ اى است‏ براى رسيدن به‏ هدفى بزرگ كه همان زندگى جاودان آخرت است. دوستان حقيقى اهل‏بيت ‏عليهم السلام از مواهب دنيوى بهره مى‏ برند، اما هرگز زندگى ‏جاودان را با زندگى گذراى دنيا عوض نمى‏ كنند.

2- انس با خدا
«انسوا بالله واستوحشوا مما به استاءنس المترفون‏»; آن‏ها باخدا انس گرفته‏اند و از آن‏چه كه مال اندوزان به آن انس‏گرفته‏اند، در هراسند.
مومنان از نعمت‏هاى الهى بهره مى ‏برند اما به آن‏ها وابسته‏ نمى ‏شوند. وابستگى به مال دنيا موجب بندگى انسان در برابرماديات خواهد شد. زراندوزان همواره به ثروت خود وابسته‏ اند.شيعيان واقعى با ياد خدا آرامش مى‏ يابند نيستند.
حضرت صادق(ع) پس از برشمردن اين دو ويژگى مهم، فرمود: «اولئك‏اوليائى حقا بهم تكشف كل فتنه و ترفع كل بليه‏»; آن‏ها دوستان‏ حقيقى من هستند. به وسيله آن‏ها فتنه شكست مى ‏خورد و هرگرفتارى ‏هابر طرف مى ‏شود.

حسابرسى خود
«حق على كل مسلم يعرفنا ان يعرف علمه فى كل يوم وليله على‏نفسه فيكون محاسب نفسه فان راى حسنه استزاد منها و ان راى‏سيئه استغفر منها، لئلايخزى يوم القيمه‏»; بر هرمسلمانى كه مارا مى ‏شناسد، سزاوار است كه كردارش را در هر شبانه روز بر خودعرضه دارد و به محاسبه آن‏ها بپردازد، تا اگر كار نيكى در آن‏هاديد، برآن‏ها بيفزايد و اگر كردار بدى در اعمال خود مشاهده كرد،از آن‏ها توبه كند، تا دچار ذلت و خوارى روز قيامت نگردد.

سخاوت
«يابن جندب! ان شيعتنا يعرفون بخصال شتى: بالسخاء و البذل‏للاخوان‏»; اى پسر جندب! همانا شيعيان ما به چند خصلت‏ شناخته‏ مى‏ شوند: به سخاوت و بخشش به برادران.

خواندن پنجاه ركعت نماز و رعايت وقت نماز
«وبان يصلوا الخمسين ليلا و نهارا... و يحافظون على‏الزوال‏»;شيعيان ما در شبانه روز پنجاه ركعت نماز مى‏ خوانند و توجه به‏ وقت نماز ظهر (خواندن نماز اول وقت) دارند.

دورى از پرخاش و داد و فرياد
«لايهرون هريرالكلب‏»; شيعيان ما همانند سگ زوزه نمى‏ كشند.

دورى از طمع
«ولايطمعون طمع الغراب‏»; شيعيان ما همانند كلاغ طماع و حريص ‏نيستند.

دورى از دشمنان
«و لايجاورون لنا عدوا و لا يساءلون لنا مبغضاولوماتوا جوعا»;شيعيان ما با دشمنان همسايگى نمى‏ كنند و اگر از گرسنگى بميرند،چيزى از آن‏ها نمى ‏خواهند.

دقت در خوراك
«شيعتنا لاياءكلون الجرى... و لا يشربون مسكرا»; شيعيان ما مارماهى نمى‏ خورند... و شراب نمى‏ نوشند.

برگزيده‏اى از ساير سفارش‏ها

آثار استقامت
«يابن جندب لو ان شيعتنا استقاموا لصافحتهم الملائكه و لاظلهم‏الغمام و لاشرقوا نهارا و لا كلوا من فوقهم و من تحت ارجلهم ولما ساءلوا الله الا اعطاهم‏»
اگر شيعيان ما استقامت كنند، فرشتگان دست در دست آن‏هامى ‏گذارند، ابرهاى سفيد(رحمت) برآن‏ها سايه مى ‏افكند، چون روزدرخشنده و تابناك مى ‏شوند، از زمين و آسمان روزى مى‏ خورند و آنچه‏ از خدا بخواهند، خداوند به آن‏ها عطا مى‏كند.

شيوه برخورد با گناهكاران
1- گفتن خوبى ‏ها و پرهيز از سخن ناروا
«يابن جندب لاتقل فى‏المذنبين من اهل دعوتكم الا خيرا»; اى پسرجندب! به گناهكاران از همكيشان خود جز خوبى و نيكويى چيزى مگو.
در برخورد با گناهكاران بايد با سخنان نيكو و گفتن خوبى ‏هاى‏آنان، اميد مرده در آن‏ها را زنده كرد و از خشونت، گفتارناروا وبازگو نمودن لغزش‏هاى آن‏ها پرهيز كرد; زيرا چنين برخوردهايى‏ مجرمان را از پيمودن راه درست نااميد و نسبت‏به دين و آموزه‏هاى‏آن گريزان مى‏سازد.

2- در خواست توفيق براى گناهكاران
«واستكينوا الى الله فى توفيقهم‏»; توفيق آن‏ها را خاضعانه ازخداوند بخواهيد.

3- در خواست توبه براى گناهكاران
توبه از حالات سازنده انسان است كه انجام دهنده آن محبوب خداونداست:
«ان الله يحب التوابين‏»; خداوند كسانى كه بسيار توبه مى‏كنندرا دوست دارد. (1)

توبه روشى است كه امام صادق(ع) براى پاكسازى گناهكار توصيه‏ كرده است. شيعيان واقعى بايد از خدا بخواهند كه گناهكاران ازكردار ناشايست‏ خود پشيمان شوند و به سوى خدا بازگردند، زيراخداوند بسيار توبه‏ پذير و بخشنده است; «اناالله هوالتواب‏ الرحيم‏» (2)

راه بهشتى شدن
حضرت امام جعفر صادق(ع) سه راه را فراروى جويندگان بهشت قرارداده است:
1- پيروى از ائمه عليهم السلام .
2- برائت از دشمنان.
3- سخن گفتن آگاهانه و سكوت هنگام نا آگاهى.
«فكل من قصدنا و تولانا و لم يوال عدونا و قال ما يعلم و سكت‏ عما لايعلم او اشكل عليه فهو فى‏الجنه‏»
هر كس جويا و پيرو ما باشد و از دشمنان ما پيروى نكند و چيزى ‏كه مى‏ داند، بگويد و از آن‏چه كه نمى‏ تداند، يا بر او مشكل (مشتبه)است، سكوت كند، در بهشت است.

ارزش سكوت
«عليك بالصمت، تعد حليما، جاهلا كنت او عالما، فان الصمت زينتك عندالعلماء و سترك عندالجهال»
عالم باشى يا جاهل، خاموشى را برگزين تا بردبار به شمار آيى;زيرا خاموشى نزد دانايان زينت و در پيش نادانان پوشش است.

دورى جستن از عقايد منحرف
خطر بدعت‏ها، گرايش‏هاى منحرف و قرائت‏هاى ناصواب از دين، هميشه‏ متوجه جوامع شيعى بوده است.
«يابن جندب! بلغ معاشر شيعتنا و قل لهم: لاتذهبن بكم‏ المذاهب‏»; اى پسر جندب! به شيعيان ما بگو ; مبادا راه عقايد منحرف، شما را از مذهب خودتان بيرون برد.

نشانه‏ هاى ناتوانى

«قد عجز من لم يعد لكل بلاء صبرا و لكل نعمه شكرا و لكل عسريسرا»; ناتوان است كسى كه براى هر بلايى صبرى، براى هر نعمتى‏ شكرى و براى هر سختى آسانى آماده نكند.

كردارهاى برتر
«يابن جندب! صل من قطعك، واعط من حرمك، و احسن الى من اساءاليك، و سلم على من سبك، و انصف من خاصمك، واعف عمن ظلمك، كماانك تحب ان يعفى عنك، فاعتبر بعفوالله عنك، الاترى ان شمسه‏اشرقت على الابرار و الفجار و ان مطره ينزل على الصالحين والخاطئين.»
اى پسر جندب! با كسى كه از تو بريده، وصل كن; به كسى كه چيزى‏ به تو نداده، چيزی بده; باكسى كه به تو بدى كرده، خوبى كن; به‏ كسى كه به تو دشنام داده، سلام كن; باكسى كه با تو دشمنى كرده،انصاف داشته باش و از كسى كه به تو ظلم كرده، در گذر، همچنان‏كه دوست دارى از تو در گذرند. پس از گذشت‏ خداوند از خودت عبرت ‏بگير. آيا نمى‏ بينى خورشيد خداوند برخوبان و بدان مى‏ تابد وبارانش بر صالحان و مجرمان نازل مى‏شود؟

اساس اسلام
آخرين جمله از سفارش‏هاى امام صادق(ع) به ابن جندب درباره اهميت‏ و ارزش محبت اهل‏بيت عليهم السلام است.
«لكل شيى‏ء اساس و اساس الاسلام حبنا اهل‏ البيت‏»; هرچيزى راپايه‏ اى است و پايه اسلام، محبت ما، اهل بيت عليهم السلام است.