سوره بقره آیه 97-101

 «97» قُلْ مَنْ كانَ عَدُوًّا لِجِبْرِيلَ فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلى‏ قَلْبِكَ بِإِذْنِ اللَّهِ مُصَدِّقاً لِما بَيْنَ يَدَيْهِ وَ هُدىً وَ بُشْرى‏ لِلْمُؤْمِنِينَ‏

 (يهود مى‏گويند: چون فرشته‏اى كه وحى بر تو نازل مى‏كند جبرئيل است و ما با جبرئيل دشمن هستيم، به تو ايمان نمى‏آوريم) بگو: هركه دشمن جبرئيل باشد (در حقيقت دشمن خداست.) چرا كه او به فرمان خدا، قرآن را بر قلب تو نازل كرده است، (قرآنى) كه كتب آسمانى پيشين را تصديق مى‏كند ومايه‏ى هدايت و بشارت براى مؤمنان است.

نكته ‏ها:

در شأن نزول آيه آمده است: وقتى پيامبر اسلام به مدينه آمدند، روزى ابن صوريا (يكى از علماى يهود) با جمعى از يهوديان فدك، نزد پيامبر آمده و سؤالاتى كردند. حضرت همه‏ى سؤالات آنها را جواب داده وهر نشانه‏اى كه خواستند بيان كردند. آخرين سؤالشان اين بود كه نام فرشته وحى تو چيست؟ حضرت فرمودند: جبرئيل. آنها گفتند: اگر ميكائيل بود ما به تو ايمان مى‏آورديم، چون جبرئيل، دستورات مشكلى مثل جهاد مى‏آورد، ولى دستورات ميكائيل ساده و راحت است!

پيام‏ ها:

1- دامنه ى خيال‏ پردازى و لجاجت انسان تا آنجا گسترده مى‏شود كه به جهان فرشتگان نيز سرايت مى‏كند.  «عَدُوًّا لِجِبْرِيلَ»

2- حمايت ودفاع از پاكانى كه مورد تهمت قرار گيرند، لازم است. «نَزَّلَهُ ... بِإِذْنِ اللَّهِ» خداوند ضمن محكوم كردن تصورات بنى‏ اسرائيل، از جبرئيل تجليل كرده كه بدون اذن ما كارى نمى‏كند ودر رسالت خود، امين ورابط بين ما وپيامبر است.

3- جبرئيل كتابى آورد كه تورات شما را تصديق مى‏كند، پس چرا با او دشمن هستيد؟! «نَزَّلَهُ ... مُصَدِّقاً»

 «98» مَنْ كانَ عَدُوًّا لِلَّهِ وَ مَلائِكَتِهِ وَ رُسُلِهِ وَ جِبْرِيلَ وَ مِيكالَ فَإِنَّ اللَّهَ عَدُوٌّ لِلْكافِرِينَ‏

هركه دشمن خدا و فرشتگان و پيامبران او و جبرئيل و ميكائيل باشد (كافر است و بداند كه) خداوند دشمن كافران است.

پيام ‏ها:

1- ايمان و تولّى، نسبت به همه‏ ى مقدّسات لازم است. «لِلَّهِ وَ مَلائِكَتِهِ وَ رُسُلِهِ»

2- دشمنى با انبيا واوليا، كفر ودشمنى با خداوند است. «فَإِنَّ اللَّهَ عَدُوٌّ لِلْكافِرِينَ»

3- همه فرشتگان، در يك مرتبه و سطح نيستند. «مَلائِكَتِهِ ... جِبْرِيلَ وَ مِيكالَ» (از ميان فرشتگان، تنها از جبرئيل و ميكائيل نام برده شده‏است.)

 «99» وَ لَقَدْ أَنْزَلْنا إِلَيْكَ آياتٍ بَيِّناتٍ وَ ما يَكْفُرُ بِها إِلَّا الْفاسِقُونَ‏

همانا آيات (و نشانه‏ هاى) روشنى به سوى تو فرستاديم و جز فاسقان كسى به آنها كفر نمى‏ ورزد.

نكته‏ ها:

انسان با پيروى از هوسها و ارتكاب گناه، از مدار حقّ خارج شده و به سوى كفر تمايل پيدا مى‏كند. قرآن مى‏فرمايد: سرانجام كسانى كه مرتكب گناه مى‏شوند- اگر توبه و جبران نكنند- تكذيب و كفر است.

ابن ‏صوريا كه داستانش در دو آيه قبل آمد، بعد از آنكه پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله سؤالات او را پاسخ داد، بهانه ‏اى نداشت جز اينكه بگويد: چون جبرئيل بر تو وحى مى‏ آورد نه ميكائيل، ما به تو ايمان نمى ‏آوريم. ولى از آنجا كه جوابش با آيه قبل داده شد، براى اغفال مردم عوام يهودى گفت: او دليل روشنى به ما ارائه نكرد.

آيه نازل شد كه مبادا بهانه‏ جويى علمايى همچون ابن‏ صوريا تو را ناراحت كند، مردم بدانند كه بنى‏ اسرائيل بهانه مى‏ گيرند وگرنه ما آيات ودلايل روشن ومحكمى فرستاده‏ ايم تا كسى در نبوّت تو ترديدى نداشته باشد وبا اين دلايل، تنها كسانى كفر مى ‏ورزند كه فاسق باشند و به خاطر هوسها وگناهان زياد، از مدار حقّ بيرون رفته باشند.

پيام‏ها:

1- در برابر تضعيف ناحقّ، بايد تقويت بجا صورت بگيرد. چون علماى يهود، پيامبر اسلام را به ناحقّ تضعيف كرده و گفتند دليل روشنى ندارد، خداوند آن حضرت را تقويت فرمود. «أَنْزَلْنا إِلَيْكَ آياتٍ بَيِّناتٍ»

2- فسق و گناه زمينه ‏ى كفر است. «ما يَكْفُرُ بِها إِلَّا الْفاسِقُونَ»

 «101» وَ لَمَّا جاءَهُمْ رَسُولٌ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ مُصَدِّقٌ لِما مَعَهُمْ نَبَذَ فَرِيقٌ مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتابَ كِتابَ اللَّهِ وَراءَ ظُهُورِهِمْ كَأَنَّهُمْ لا يَعْلَمُونَ‏

و هنگامى كه فرستاده‏اى (چون پيامبر اسلام) از سوى خدا به سراغشان آمد كه آنچه را با ايشان است (يعنى تورات) تصديق مى‏كند، گروهى از اهل‏كتاب، كتاب خدا را پشت سر افكندند، گويى اصلًا از آن خبر ندارند.

نكته‏ها:

علماى يهود، پيش از بعثت پيامبر، مردم را به ظهور و دعوت آن حضرت بشارت مى‏دادند ونشانه‏ها ومشخّصات او را بازگو مى‏كردند. با نشانه‏هايى كه در نزد دانشمندان يهود بود، آنان محمّد صلى الله عليه و آله را همچون فرزندان خويش مى‏شناختند، ولى بعد از بعثت آن حضرت، در صدد انكار و كتمان آن نشانه‏ها برآمدند.

پيام‏ها:

1- در برخورد با مخالفان، بايد انصاف مراعات شود. در آيه پيشين فرمود: اكثر آنان ايمان نمى‏آورند، تا حقّ اقلّيّت محفوظ بماند. در اين آيه نيز مى‏فرمايد:

گروهى از آنان چنين‏اند، تا همه به يك چشم ديده نشوند. «نَبَذَهُ فَرِيقٌ مِنْهُمْ»

2- علمى كه بدان عمل نشود همانند جهل است. به علمايى كه علم خود را ناديده گرفته و حقايق را كتمان كردند مى‏فرمايد: «كَأَنَّهُمْ لا يَعْلَمُونَ»