سوره بقره آیه 227-223

نِسَاؤُكُمْ حَرْثٌ لَكُمْ فَأْتُوا حَرْثَكُمْ أَنَّى شِئْتُمْ وَقَدِّمُوا لِأَنْفُسِكُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّكُمْ مُلَاقُوهُ وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ ﴿۲۲۳﴾

ترجمه : زنان شما كشتزار شما هستند پس از هر جا [و هر گونه] كه خواهيد به كشتزار خود [در]آييد و آنها را براى خودتان مقدم داريد و از خدا پروا كنيد و بدانيد كه او را ديدار خواهيد كرد و مؤمنان را [به اين ديدار] مژده ده

تفسیر : تفسیر نور:  همسر مناسب همچون مزرعه‌ى مناسب است و سلامت بذر، شرط توليد بهتر است. «نِساؤُكُمْ حَرْثٌ لَكُمْ»

2- بذر و زمين، هر دو در توليد نقش مهمّى دارند. زن و مرد نيز در بقاى نسل آينده نقش اساسى دارند. «حَرْثٌ لَكُمْ»

3- در كنار ممنوعيّت‌هاى موسمى، بهره‌گيرى‌هاى دراز مدّت است. در آيه قبل فرمود: «فَاعْتَزِلُوا» در اين آيه مى‌فرمايد: «فَأْتُوا حَرْثَكُمْ»

4- در آميزش، مرد بايد به سراغ زن برود. «فَأْتُوا حَرْثَكُمْ»

5- غرائز نيز بايد جهت خدايى بگيرند. اگر هدف از آميزش، فرزندانى پاك و ذخيره قيامت باشد، آن نيز رنگ الهى مى‌گيرد. «قَدِّمُوا لِأَنْفُسِكُمْ»

در صحيح بخارى آمده است: اولياى خدا در آميزش قصد مى‌كنند كه صاحب فرزندانى جهادگر شوند.

6- اگر نسل پاك تحويل دهيد، خودتان بهره‌مند خواهيد شد. «قَدِّمُوا لِأَنْفُسِكُمْ»

7- زن، نه كالاست و نه منشأ تاريكى، بلكه او بنيان‌گذار آبادى‌ها و سرمايه‌گذار تاريخ و فرستنده هداياى اخروى است. «نِساؤُكُمْ حَرْثٌ لَكُمْ، قَدِّمُوا لِأَنْفُسِكُمْ»

8- در مسائل جنسى، تقوا را مراعات كنيد. «فَأْتُوا حَرْثَكُمْ ... وَ اتَّقُوا اللَّهَ»

9- خواسته‌هاى نفسانى بايد با تقوا كنترل شود. «أَنَّى شِئْتُمْ ... وَ اتَّقُوا اللَّهَ»

10- ايمان به آخرت، بهترين وسيله‌ى رسيدن به تقوا مى‌باشد. «اتَّقُوا اللَّهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّكُمْ مُلاقُوهُ»

تفسير نور(10جلدى)، ج‌1، ص: 351

وَلَا تَجْعَلُوا اللَّهَ عُرْضَةً لِأَيْمَانِكُمْ أَنْ تَبَرُّوا وَتَتَّقُوا وَتُصْلِحُوا بَيْنَ النَّاسِ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ ﴿۲۲۴﴾

ترجمه : و خدا را دستاويز سوگندهاى خود قرار مدهيد تا [بدين بهانه] از نيكوكارى و پرهيزگارى و سازش‏ دادن ميان مردم [باز ايستيد] و خدا شنواى داناست (۲۲۴)

تفسیر : تفسیر برهان محمد بن یعقوب، از جمعی از اصحاب ما، از احمد بن محمد بن خالد، از یحیی بن ابراهیم، از پدرش، از ابو سلّام متعبّد روایت می کند که گفت: از امام صادق علیه السلام شنیدم که به سَدیر می فرمود: ای سدیر! هر کس که به خداوند سوگند یاد کند، اگر دروغگو باشد کفر ورزیده، و اگر راستگو باشد، گناه کرده است؛ چرا که خداوند می فرماید: «وَلاَ تَجْعَلُواْ اللّه عُرْضَهً لِّأَیمَانِکُمْ» شیخ مفید نیز این حدیث را در کتاب اختصاص از امام رضا علیه السلام نقل کرده است

لَا يُؤَاخِذُكُمُ اللَّهُ بِاللَّغْوِ فِي أَيْمَانِكُمْ وَلَكِنْ يُؤَاخِذُكُمْ بِمَا كَسَبَتْ قُلُوبُكُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ حَلِيمٌ ﴿۲۲۵﴾

ترجمه :  خداوند شما را به سوگندهاى لغوتان مؤاخذه نمى ‏كند ولى شما را بدانچه دلهايتان [از روى عمد] فراهم آورده است مؤاخذه مى ‏كند و خدا آمرزنده بردبار است (۲۲۵)

تفسیر : تفسیر برهان عیاشی، از ابو صباح روایت می کند که گفت: از امام صادق علیه السلام تفسیر آیه: «لاَّ یؤَاخِذُکُمُ اللّه بِاللَّغْوِ فِی أَیمَانِکُمْ»_ _را پرسیدم و حضرت پاسخ داد: یعنی این که (گفته شود: ) نه به خدا قسم، یا آری به خدا قسم، یا هرگز به خدا قسم و هیچ گونه اثری نداشته باشد (و با آن قسم، معامله ای صورت نگیرد)

تفسیر نور

1- مسئوليّت انسان، وابسته به اراده و انتخاب اوست. خداوند لغزش‌هايى را كه در شرائط غير عادّى از انسان صادر شود، مى‌بخشد. «لا يُؤاخِذُكُمُ اللَّهُ بِاللَّغْوِ»

2- انگيزه و نيّت، ملاك ثواب وعقاب است. «كَسَبَتْ قُلُوبُكُمْ»

3- يكى از جلوه‌هاى حِلم ومغفرت الهى، گذشت از خطاهاى غير عمدى انسان است. «لا يُؤاخِذُكُمُ اللَّهُ ... غَفُورٌ حَلِيمٌ»

لِلَّذِينَ يُؤْلُونَ مِنْ نِسَائِهِمْ تَرَبُّصُ أَرْبَعَةِ أَشْهُرٍ فَإِنْ فَاءُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ ﴿۲۲۶﴾

ترجمه :  براى كسانى كه به ترك همخوابگى با زنان خود سوگند مى ‏خورند [=ايلاء] چهار ماه انتظار [و مهلت] است پس اگر [به آشتى] بازآمدند خداوند آمرزنده مهربان است (۲۲۶)

كلمه‌ى «ايلاء» به معناى سوگند خوردن براى ترك آميزش جنسى است. اين كار را بعضى از مردان در زمان جاهليّت براى در تنگنا قرار دادن همسران مى‌كردند و بدينوسيله آنان را در فشار روحى و غريزى قرار مى‌دادند. نه خود همسرِ مفيدى بودند و نه آنان را با طلاق دادن آزاد مى‌كردند. اين آيه به مردان چهار ماه فرصت مى‌دهد كه تكليف همسران خود را روشن كنند، يا از سوگند خود برگشته و با همسر خويش زندگى كنند و يا رسماً او را طلاق دهند. البتّه اين مدّت چهار ماه، نه به خاطر احترام به سوگند نارواست، بلكه به جهت آن است كه هر مردى در شرايط عادّى نيز تا چهار ماه بيشتر حقّ عدم آميزش را ندارد.

تفسیر : تفسیر نور

1- اسلام، حامى مظلومان است. زنان، در طول تاريخ مورد ظلم وتضييع حقوق قرار گرفته‌اند وقرآن بارها از آنها حمايت نموده است. «لِلَّذِينَ يُؤْلُونَ مِنْ نِسائِهِمْ»

2- مبارزه با بساط سنّت‌هاى خرافى و جاهلى، از اصول وظايف انبيا است.

«لِلَّذِينَ يُؤْلُونَ»

3- انسان براى بدترين كارها، گاهى مقدّس‌ترين نام‌ها را دستاويز قرار مى‌دهد.

«يُؤْلُونَ»

4- توجّه به حقوق ونيازهاى روحى و غريزى زن، يك اصل است. «تَرَبُّصُ أَرْبَعَةِ أَشْهُرٍ»

5- براى بازگشت افراد و اتخاذ تصميم عاقلانه، فرصتى لازم است. «أَرْبَعَةِ أَشْهُرٍ»

6- به جاى دعوت به طلاق، بايد مردم را به ادامه زندگى تشويق كرد. مرد و زن بدانند بازگشت به زندگى، رمز دريافت مغفرت و رحمت خداوندى است.

«فَإِنْ فاؤُ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ»

تفسیر : تفسیر برهان محمد بن یعقوب، از علی بن ابراهیم، از پدرش، از ابن ابی عمیر، از حماد، از حلبی، روایت می کند که گفت: از امام صادق علیه السلام پرسیدم: حکم مردی که بدون آن که زنش را طلاق دهد یا قسمی (بر ترک مقاربت با او) یاد کند، او را رها کرده و با او همبستر نمی شود، چیست؟ حضرت فرمود: باید با همسرش مقاربت کند. همچنین حضرت فرمود: هر گاه مردی با زن خود ایلاء کند، یعنی بگوید: به خدا قسم، با تو آمیزش نمی کنم چنین و چنان. نیز بگوید: به خدا قسم، تو را به خشم می آورم؛ و سپس با آن زن دشمنی بورزد، به مدت چهار ماه حق ندارد که با همسر خود آمیزش کند و سپس حکم او پس از چهار ماه باید به امام ارجاع داده شود. پس اگر آن مرد ایفاء نمود یعنی با همسرش آشتی نمود، خداوند بخشنده و مهربان است و اگر ایفاء نکرد، مجبور می شود که آن زن را طلاق دهد و تنها در صورتی که حکم آنان به امام ارجاع داده شده باشد، می توانند از هم طلاق بگیرند و اگر چه پس از چهار ماه نیز باشد، آن مرد مجبور می شود که یا با زن خود آشتی نماید و یا او را طلاق دهد.

وَإِنْ عَزَمُوا الطَّلَاقَ فَإِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ ﴿۲۲۷﴾

ترجمه :  و اگر آهنگ طلاق كردند در حقيقت ‏خدا شنواى داناست (۲۲۷)

اين آيه‌ى كوتاه، در عين اينكه طلاق را بلامانع مى‌داند، ولى در مفهوم آن، اين هشدار و تهديد نيز وجود دارد كه اگر مردان تصميم بر طلاق گرفتند، ديگر وعده‌ى مغفرت و رحمت در كار نيست و خداوند نسبت به كردار آنان شنوا و آگاه است و مى‌داند كه آيا هواپرستى، شوهر را وادار كرده تا از قانون طلاق سوء استفاده كند و يا اينكه براستى وضعيّت خانوادگى چنان اقتضا مى‌كرد كه از همديگر جدا شوند؟

تفسیر : تفسیرنور

1- اسلام، طلاق را با همه تلخى‌ها و زشتى‌هايش مى‌پذيرد، ولى بلا تكليف گذاشتن همسر را نمى‌پذيرد. «وَ إِنْ عَزَمُوا الطَّلاقَ»

2- تصميم طلاق با مرد است. «عَزَمُوا»

3- از هواپرستى وتصميمى كه زندگى زن را تباه مى‌كند پرهيز نماييد