سوره بقره آیه 168

تفسیر نمونه : اسلام، همواره مردم را به بهره‏ بردن از نعمت‏ هاى پاک و حلالِ خداوند، سفارش نموده و با هرگونه رهبانیّت و زهد بى‏جا مبارزه مى‏ نماید. لذا هم خوردنى‏ هاى ناسالم را از شیطان مى‏ داند؛ «انّما الخمر... رجس من عمل الشّیطان» و هم نخوردن نابجا را گام شیطان مى‏ داند؛ «کلوا... و لا تتّبعوا خطوات الشیطان» زیرا در برخى از نقل‏ هاى تاریخى آمده است که بعضى از طوائف عرب، قسمتى از زراعت و حیوانات را بدون دلیل برخود حرام کرده بودند و گاهى نیز این تحریم‏ ها را به خداوند نسبت مى ‏دادند. آیه نازل شد تا رفع ابهام شود.
اسلام، به زندگى مادّى انسان توجّه کامل دارد و در رأس آنها نیازهاى غذایى است که در این مورد، ده ها آیه و صدها حدیث آمده است. یکى از وظایف انبیا نیز بیان خوردنى‏ ها و آشامیدنى‏ هاى حلال و حرام براى مردم است.
معمولاً قرآن در کنار اجازه مصرف، شرطى را بیان کرده است. مثلاً در اینجا مى‏ فرماید: «کلوا... حلالاً طیباً» همچنین مى‏ فرماید: «کلوا و اشربوا... و لا تعثوا فى الارض مفسدین» بخورید و بیاشامید... ولى در زمین فساد نکنید. در آیه دیگر مى‏ فرماید: «کلوا واشربوا ولاتسرفوا» بخورید و بیاشامید، ولى اسراف نکنید. و در جاى دیگر مى‏ فرماید: «کلوا و اطعموا» بخورید و اطعام کنید.
در تفسیر برهان از امام صادق (ع) نقل شده است که شخصى به نام طارق، تصمیم گرفته بود تا از همسرش جدا شده و زندگى راهبان ه‏اى داشته باشد. حضرت فرمود: «انّ هذا من خطوات الشیطان» این از گام‏ هاى شیطان است.

پیام ها :

۱- شرط اساسى در مصرف، دو چیز است: حلال بودن، پاکیزه و دل‏پسند بودن. «کلوا حلالاً طیّباً»
۲- اسلام با بعضى ریاضت‏ ها مخالف است. «کلوا»
۳- بهره‏ گیرى از محرّمات و چیزهاى پلید و ناپاک، پیروى کردن از شیطان است. «کلوا... حلالا طیباً ولا تتبعوا خطوات الشیطان»
۴- نیازهاى طبیعى بشر، زمینه ‏اى براى انحراف و تسلّط شیطان است. باید ضمن تأمین نیاز، به لغزش‏ هاى آن توجّه داشت. «کلوا... ولاتتبعوا خطوات...»
۵ - شیطان، انسان را قدم به قدم منحرف مى‏ کند. باید از همان قدم اوّل مواظبت کرد. «خطوات الشیطان»
۶- شیطان براى انحراف مردم، از راه هاى گوناگونى وارد مى ‏شود. «خطوات»
۷- وادار نمودن مردم به استفاده از حرام‏ ها و بازداشتن آنان از نعمت‏ هاى حلال، نمودى از دشمنى آشکار شیطان است. «کلوا... حلالا طیباً... انّه لکم عدو مبین»

تفسیر برهان :
محمد بن یعقوب، از حسین بن محمد، از مُعلّی بن محمد، از حسن بن علی وَشّاء، از ابان بن عثمان، از عبد الرحمن بن ابی عبد الله، از امام صادق علیه السلام روایت می کند که فرمود: اگر کسی بر چیزی قسم بخورد که انجام آن بهتر از ترکش باشد، باید آن عمل را که خیر است انجام دهد و کفاره ای بر او نیست و این (متعلق قسم) از گامهای شیطان است.

عیاشی از محمد بن مسلم روایت می کند که گفت: از امام باقر علیه السلام شنیدم که آیه: «وَلاَ تَتَّبِعُواْ خُطُوَاتِ الشَّیطَانِ» را قرائت نموده و فرمود: هر قسمی بدون در نظر گرفتن خداوند، از گامهای شیطان است.