سوره بقره آیه 167-165

«وَمِنَ النَّاسِ مَن یتَّخِذُ مِن دُونِ اللّه أَندَادًا یحِبُّونَهمْ کَحُبِّ اللّه وَالَّذِینَ آمَنُواْ أَشَدُّ حُبًّا لِّلّه وَلَوْ یرَی الَّذِینَ ظَلَمُواْ إِذْ یرَوْنَ الْعَذَابَ أَنَّ الْقُوَّهَ لِلّه جَمِیعًا وَأَنَّ اللّه شَدِیدُ الْعَذَابِ(165) إِذْ تَبَرَّأَ الَّذِینَ اتُّبِعُواْ مِنَ الَّذِینَ اتَّبَعُواْ وَرَأَوُاْ الْعَذَابَ وَتَقَطَّعَتْ بِهمُ الأَسْبَابُ (166) وَقَالَ الَّذِینَ اتَّبَعُواْ لَوْ أَنَّ لَنَا کَرَّهً فَنَتَبَرَّأَ مِنْهمْ کَمَا تَبَرَّؤُواْ مِنَّا کَذَلِکَ یرِیهمُ اللّه أَعْمَالَهمْ حَسَرَاتٍ عَلَیهمْ وَمَا هم بِخَارِجِینَ مِنَ النَّارِ(167)»

ترجمه : [و برخی از مردم در برابر خدا، همانندهایی (برای او) برمی گزینند و آنها را چون دوستی خدا دوست می دارند. ولی کسانی که ایمان آورده اند به خدا محبت بیشتری دارند. کسانی که (با برگزیدن بتها به خود) ستم نموده اند اگر می دانستند هنگامی که عذاب را مشاهده کنند تمام نیرو(ها) از آن خداست و خدا سخت کیفر است.* آن گاه که پیشوایان از پیروان بیزاری جویند و عذاب را مشاهده کنند و میانشان پیوندها بریده گردد* و پیروان می گویند: کاش برای ما بازگشتی بود تا همان گونه که (آنان) از ما بیزاری جستند (ما نیز) از آنان بیزاری می جستیم. این گونه خداوند کارهایشان را که بر آنان مایه حسرتهاست به ایشان می نمایاند و از آتش بیرون آمدنی نیستند

 تفسیر برهان : محمد بن یعقوب، از محمد بن یحیی، ... از امام باقر (ع) پیرامون تفسیر آیه: «وَمِنَ النَّاسِ مَن یتَّخِذُ مِن دُونِ اللّه أَندَادًا یحِبُّونَهمْ کَحُبِّ اللّه» پرسیدم و حضرت فرمود: به خدا قسم، آنان دوستداران فلانی و فلانی هستند که آنها را به جای امامی که خداوند برای مردم تعیین کرده بود، برگزیدند و از این رو خداوند فرمود: «وَلَوْ یرَی الَّذِینَ ظَلَمُواْ إِذْ یرَوْنَ الْعَذَابَ أَنَّ الْقُوَّهَ لِلّه جَمِیعًا وَأَنَّ اللّه شَدِیدُ الْعَذَابِ* إِذْ تَبَرَّأَ الَّذِینَ اتُّبِعُواْ مِنَ الَّذِینَ اتَّبَعُواْ وَرَأَوُاْ الْعَذَابَ وَتَقَطَّعَتْ بِهمُ الأَسْبَابُ* وَقَالَ الَّذِینَ اتَّبَعُواْ لَوْ أَنَّ لَنَا کَرَّهً فَنَتَبَرَّأَ مِنْهمْ کَمَا تَبَرَّؤُواْ مِنَّا کَذَلِکَ یرِیهمُ اللّه أَعْمَالَهمْ حَسَرَاتٍ عَلَیهمْ وَمَا هم بِخَارِجِینَ مِنَ النَّارِ» سپس امام باقر علیه السلام فرمود: به خدا قسم ای جابر! آنان، امامان تاریکی و ظلمت، وپیروان آنان هستند.

تفسیر نمونه: به فرموده روایات، در قیامت صحنه‏ ها و مواقف متعدّدى است. در برخى از آنها مُهر سکوت بر لب‏ ها زده مى‏ شود و تنها با نگاه‏ هاى پرحسرت به یکدیگر نگریسته و گریه مى‏ کنند. در بعضى موارد، از همدیگر استمداد کرده و در صحن ه‏اى نسبت به هم ناله و نفرین مى‏ کنند. در این آیه مى‏ خوانیم که پیروان کفر نیز از حمایت‏ ها و عشق ورزى‏ هاى خود نسبت به رهبرانشان به شدّت پشیمان مى‏ شوند، ولى دیگر کار از کار گذشته و تنها حسرتى است که در دل دارند و با زبان مى‏ گویند: اگر ما باردیگر برگردیم، هرگز دنباله ‏رو آنها نخواهیم بود. کسانى که اینقدر بى‏ وفا هستند که از ما در این روز تبرّى مى‏ جویند، ما هم اگر به دنیا برگردیم، از آنان تبرّى خواهیم جست. آنها حسرت مى‏ خورند، ولى مگر از حسرت، کارى ساخته است.
در آیات متعدّد، کلمه «خلود» در مورد عذاب به کار رفته است. بعضى «خلود» را مدّت طولانى معنا مى‏ کنند، ولى از جمله ‏ «و ماهم بخارجین من النّار» در این آیه استفاده مى‏ شود که «خلود» به معناى ابدیّت است، نه مدّت طولانى.
در روایات، نمونه‏ هایى از حسرت گنهکاران در قیامت به چشم مى‏ خورد که از جمله: کسانى هستند که اموال زیادى را براى وارثان خود مى‏ گذارند و خود در زمان حیات، کار خیرى نمى ‏کنند. آنان در آن روز مشاهده مى ‏کنند که اگر وارث از ارث او کار خوبى انجام داده، در نامه وارث ثبت شده و اگر کار بدى کرده، شریکِ جرم وارث قرار گرفته است. نمونه دیگر اهل حسرت، آنان که عبادات بسیار دارند، ولى رهبرى و ولایت علىّ‏ بن‏ ابى‏طالب (ع) را نپذیرفته ‏اند.
انسان، داراى اختیار است. اگر چنین نبود، پشیمانى و حسرت و تصمیم مجدّد در او راه نداشت. پشیمانى و حسرت، نشانه‏ آن است که مى‏ توانستیم کار دیگرى انجام دهیم. و تصمیم مجدّد، رمز آن است که انسان مى ‏تواند با اراده و اختیار، هر راهى را که صلاح بداند، انتخاب کند.

تفسیر برهان : شیخ محمد در امالی خود، از احمد بن محمد، از پدرش محمد بن حسن بن ولید قمی، از ... مردی، از امام باقر علیه السلام یا امام صادق علیه السلام پیرامون معنای آیه: «کَذَلِکَ یرِیهمُ اللّه أَعْمَالَهمْ حَسَرَاتٍ عَلَیهمْ» روایت می کند که فرمود: یعنی آن شخص، اموالی را به دست می آورد و آنها را در هیچ امر خیری مصرف نمی کند و می میرد و دیگران آن را به ارث می برند و آن را در کار نیکی مصرف می کنند و آن شخص اموال خود را به عنوان حسنات، ترازوی اعمال دیگران می یابد