سوره بقره آیه 123-120

120. وَلَنْ تَرْضى عَنْكَ الْیَهُودُ وَ لَاالنَّصارى حَتّى تَتَّبِعَ مِلَّتَهُمْ قُلْ اِنَّ هُدَى اللَّهِ هُوَالْهُدى وَلَئِنِ اتَّبَعْتَ اَهْوائَهُمْ بَعْدَالَّذى جائَكَ مِنَ الْعِلْمِ مالَكَ مِنَ اللَّهِ مِنْ وَلِّىٍ وَ لانَصیرٍ.

 و هرگز یهودیان و ترسایان از تو خشنود نخواهند شد، مگر اینكه از كیش [تحریف شده ] آنان پیروى كنى [و خواسته هاى آنان را بپذیرى ]. [اى پیامبر!] بگو: «بى گمان تنها رهنمود خداست كه رهنمود [واقعى ]است.» و اگر پس از آن دانشى كه برایت آمد، از هوسهاى آنان پیروى كنى، دربرابر خدا هیچ سررشته دار و یاورى نخواهى داشت.

یهودیان و مسیحیان عصر پیامبر (ص) از آن حضرت درخواست آتش بس كردند و چنین وانمود كردند كه پس از دادن آتش بس و مهلت براى اندیشه و آمادگى ازسوى پیامبر (ص)، آنان اسلام را بعنوان آخرین و برترین پیام آسمان خواهند پذیرفت؛ امّا از آنجا كه در گفتار خویش صداقت نداشتند، خدا پیامبر گرامى (ص) را از انگیزه درونى و نیّتهاى قلبى جاه طلبانه آنها آگاه ساخت و فرمود: «ولن ترضى عنك الیهود ولا النّصارى حتّى تتّبع ملّتهم...».

برخى را اعتقاد بر آن است كه پیامبر گرامى (ص) بسیار تلاش مى كرد تا آنان را ازنظر فكرى و عقیدتى، به اسلام گرایى و یكتاپرستى قانع سازد، و مى كوشید كه هیچگونه برخوردى با آنان پیش نیاید؛ كه پیام رسید: «لن ترضى عنك الیهود و لاالنّصارى حتّى تتّبع ملّتهم» (یهود و نصارا هرگز از تو خشنود نخواهند شد، مگر اینكه به راه و رسم شرك آلود آنان رو آورى و از آن پیروى كنى).

و این پیام خدا نشانگر آن است كه آنان چنان ازخودراضى هستند كه جز با پیروى بى چون و چرا از آنان، از كسى خشنود نخواهند شد. آرى؛ آنها فقط هنگامى راضى مى شوند كه فرد و جامعه اى، دین و راه و رسم خود را بى دلیل و برهان واگذارد و بى چون و چرا از آیین شرك آلود آنان پیروى كند؛ و روشن است كه اين براى پیامبر (ص) و مردم باايمان روا نيست.

«قل انّ هدى اللَّه هوالهدى»

[اى پیامبر!] بگو: هدایت خداست كه هدایت واقعى است

در تفسیر اين جمله از آيه شريفه، ابن عبّاس مى گوید: منظور این است كه: هان اى پیامبر! تنها دین و آیینى كه اینك مورد خشنودى خداست، همین دین و آیین تو است و بس؛ و بعضى معتقدند: مقصود این است كه تنها كتابى كه مردم را به نیك بختى دنیا و بهشت پرطراوت خدا راه مى نماید، قرآن است، نه راه و رسم یهود و نصارا؛ و پاره اى نيز بر اين اعتقادند كه منظور این است كه: هدایت و رهنمود واقعى، تنها هدایت خدا است و بس.

«ولئن اتّبعت اهوائهم بعدالّذى جائك من العلم مالك من اللَّه من ولىٍّ و لانصیرٍ»

و اگر پس از آن دانشى كه برایت آمد، بازهم بخواهى از خواهشهاى بیجاى آنان پیروى كنى، و با آنان راه مسالمت و نرمش درپیش گیرى، دربرابر خدا نه سرپرستى خواهى داشت و نه یار و یاورى.

121. اَلَّذینَ آتَیْناهُمُ الْكِتابَ یَتْلُونَهُ حَقَّ تِلاوَتِهِ اُولئِكَ یُؤْمِنُونَ بِهِ وَ مَنْ یَكْفُرْ بِهِ فَاُولئِكَ هُمُ الْخاسِرُونَ.

كسانى كه كتاب [آسمانى ] به آنان داده ایم، آن را آنگونه كه باید، مى خوانند؛ آنانند كه به آن [آخرین پیامبر] ایمان مى آورند. و آنان كه به او كفر ورزند، پس چنین كسانى همان زیانكارانند.

حسن بن ابی الحسن دیلمی، از امام صادق علیه السلام پیرامون تفسیر آیه: «الَّذِینَ آتَینَاهمُ الْکِتَابَ یتْلُونَه حَقَّ تِلاَوَتِه» روایت می کند که فرمود: آیات او را به شکل ترتیل می خوانند و در آن، تدبر ورزیده و به احکامش عمل می کنند و امید به وعده آن داشته و از هشدار آن بیم دارند و از داستان های آن پند می گیرند و دستورات آن را اجرا کرده و از   آن چه نهی کرده، دست می کشند. به خدا قسم منظور از آن، این نیست که انسان، آیات آن را حفظ کند و به حروفش آگاهی یابد و سوره هایش را تلاوت کند و یک دهم و یک پنجم های آن را دریابد و حروفش را از بر کند، ولی در عین حال در انجام به حدود آن، کوتاهی ورزد؛ و منظور از آن، تنها، اندیشیدن در آیات آن و عمل به احکامش است. خداوند متعال فرمود: «کِتَابٌ أَنزَلْنَاه إِلَیکَ مُبَارَکٌ لِّیدَّبَّرُوا آیاتِه» [(این) کتابی مبارک است که آن را به سوی تو نازل کرده ایم تا در(باره) آیات آن بیندیشند]

122. یا بَنى اِسْرائیلَ اذْكُرُوا نِعْمَتِىَ الَّتى اَنْعَمْتُ عَلَیْكُمْ وَ اَ نّى فَضَّلْتُكُمْ عَلَى الْعالَمینَ.

هان اى بنى اسرائیل! بیاد آورید نعمتم را كه بر شما ارزانى داشتم، و اینكه شما را بر جهانیان [عصرتان ] برترى دادم.

123. وَاتَّقُوا يَوْماً لاتَجْزى نَفْسٌ عَنْ نَفْس ٍ شَيْئاً وَلايُقْبَلُ مِنْها عَدْلٌ وَلاتَنْفَعُها شَفاعَةٌ وَلاهُمْ يُنْصَرُونَ.

و از روزى بترسید كه هیچكس بجاى دیگرى، ذرّه اى پاداش و كیفر داده نمى شود، و از وى هیچگونه بدلى نمى پذیرند، و او را شفاعتى سود نمى بخشد؛ و آنان از [هیچ جایى ] یارى نمى شوند.

اسباط زُطّی روایت می کند که از امام صادق علیه السلام پیرامون تفسیر آیه: «لاَ یقْبَلُ مِنْها عَدْلٌ وَلاَ» [نه بدل و بلاگردانی از وی پذیرفته شود] پرسیدم و حضرت فرمود: منظور از صرف، مستحب و منظور از عدل، واجب است.