دعا در تعالیم اسلامی

حضرت زینب در کنار بستر مادرش دعا کرد ولی مادرش خوب نشد. در کنار بستر پدرش دعا کرد ولی پدرش خوب نشد . در کنار بستر برادرش حسن ام یجیب خواند ولی از گلوی برادرش خون می آمد، امام حسن هم خوب نشد. در کنار خیمه برای عباس ام یجیب خواند ولی او از نهرالقمه برنگشت. برای حسین ام یجیب خواند ولی حسین از جنگ برنگشت. در خرابه ی شام هر چه ام یجیب خواند رقیه چشمش را باز نکرد. اینها را عزیز کرده ه ای خدا میدانند، دعایشان نگرفت،
برای سلامتی خودتان، غذای سالم و اندک بخورید، ورزش کنید، به نظافت خود رسیدگی کنید، از امواج مضر دوری کنید، حسادت نکنید، بخیل نباشید،بد دیگران را نخواهید،مواظب باشید، درزندگی دیگران سرک نکشید با احتیاط رانندگی کنید،شاد باشید، بخندید، سفر کنید، و......دعا اگر کارساز بود، خیلیها چندمیلیون سال عمر میکردند، خیلی از پدرها و مادرها و فرزندها زیر خاک نبودند،
دست از خرافات بردارید و زندگی کنید

پاسخ :  انکار نمی ‏کنیم که دعا یکی از تعلیمات مسلّم مذهبی است، تا آن جا که در قرآن به دفعات دعوت به آن شده و وعده اجابت در برابر آن داده شده است.

« ؛ پروردگار شما گفته است: مرا بخوانید تا (دعای) شما را بپذیرم» ( غافر 60 )

« ؛ پروردگار خود را (آشکارا) از روی تضرّع و در پنهانی بخوانید» ( اعراف 55)

« (تنها) خدا را بخوانید و دین خود را برای او خالص کنید» ( غافر 14)

: حتّی قرآن می ‏گوید به خاطر همین دعاست که خداوند به شما اعتنا می‏ کند ؛

« بگو: پروردگارم برای شما ارجی قائل نیست اگر دعای شما نباشد» ( فرقان 77)

 نیز انکار نمی ‏کنیم که در روایات اسلامی تأکید فراوانی بر این موضوع شده است‏ ؛

 وسائل الشیعه ج7 ص23 باب1

 از نظر تعلیمات اسلامی «دعا» مخصوص موردی است که تمام تلاش‏ها و کوششهای ممکن، انجام گردد و آن چه در توان و قدرت آدمی است، برای رسیدن به هدفهای سازنده و مثبتی که دارد به کار گرفته شود و در نارسایی‏ ها و آن چه از دایره توان او بیرون است متوجّه دعا شود.

 «مذهب» هرگز دعا را جانشین اسباب و عللی که در دسترس آدمی است قرار نداده بلکه آن را چیزی مافوق آنها قرار داده، همان جا که هیچ راه و وسیله دیگری جز دعا ندارد و تنها روزنه امید، استمداد از نیرویی مافوق نیروی لایزال مبدأ جهان هستی می ‏باشد.

 به این ترتیب هر دعایی که واجد این شرط نباشد، یک نوع تحریف و مسخ نسبت به حقیقت و مفهوم دعا محسوب می‏ گردد. پیدا کردن این شرط اصولی در منابع مذهبی کار مشکلی نیست؛

 علی علیه السلام فرمود:

«دعا کننده بدون عمل و تلاش مانند تیر انداز بدون «زه» است» ( نهج البلاغه حکمت337)

 از آنجایی که زه عامل حرکت و وسیله پیش راندن تیر به سوی هدف است روشن می شود که تلاش و کوشش نیز جزو شرایط اساسی برای استجابت دعا است .

 انسان هم باید برای رسیدن به هدف دعا کند و هم سعی و تلاش و کوشش بکند و از خداوند بخواهد که سعی و تلاشش موثر واقع شود و به خواسته اش برسد ، دعا کننده باید آنچه را در توان دارد به کار گیرد و آنچه را در توان ندارد از خدا بخواهد.

 امام صادق علیه السلام فرمود:

«چهار دسته هستند که دعای آنان مستجاب نمی شود که یکی از آنان کسی است که در خانه اش نشسته است و دنبال تلاش و کوشش نمی رود و دعا می کند خدایا به من روزی بده»

در روایت دیگر آمده است که عمر بن یزید می گوید به امام صادق گفتم:

«مردی می گوید در منزل می نشینم و نماز و روزه وعبادت خداوند را انجام داده و رزقم به من می رسد.

امام فرمود:« این فرد از جمله کسانی است که دعایش مستجاب نمی شود»

 علامه بزرگوار مجلسی و محدث بزرگوار شیخ حر عاملی روایات متعدد دیگری نیز در همین مضمون نقل می کند که شرط لازم و حتمی در استجابت دعا ،سعی و تلاش و کوشش می باشد و بدون آن دعای فرد مستجاب نمیشود

مفهوم دعا این است که ما حد اکثر تلاش خود را برای رسیدن به مقاصد صحیح انجام دهیم و آنجا که توانایی نداریم دعا کنیم خداوندا حل بقیه مشکل با توست .

پس از آن كه دانستيم كه دعا در مورد نارسايي هاى قدرت است، نه در مورد توانايى و قدرت، و به عبارت ديگر دعاى مستجاب دعايى است كه به مضمون:
« «أَمَّن يُجِيبُ الْمُضْطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوءَ»؛ «يا كسى كه دعاى مضطر را اجابت مى‏ كند و گرفتارى را بر طرف مى‏ سازد» ( نمل 62)

به هنگام اضطرار و عقيم ماندن تمام تلاشها و كوششها انجام گيرد روشن مى‏شود كه مفهوم دعا، درخواست فراهم شدن اسباب و عواملى است كه از دايره قدرت انسان بيرون باشد، از كسى كه قدرتش بى‏ پايان و هر امر ممكنى براى او آسان است. ولى اين
درخواست نبايد تنها از زبان انسان صادر شود بلكه بايد از تمام وجود او برخيزد و زبان در اين قسمت، نماينده تمام ذرّات هستى و اعضا و جوارح باشد، قلب و روح از طريق دعا پيوند نزديك با خدا پيدا كند، و همانند قطره‏اى كه به اقيانوس بى‏پايان مى ‏پيوندد اتّصال معنوى با آن مبدأ بزرگ قدرت بيابد.

دعای اکثر مردم ، به خاطر ترک سعی و تلاش و پیشه کردن #تنبلی است که مستجاب نمی شود .

از سوی دیگر بسيارى از گناهان، سبب عدم استجابت دعا مى‏ شود. در روايتى امام على عليه السلام در پاسخ به مردى كه گفت دعاى ما به اجابت نمى‏رسد، فرمود: «چگونه دعايتان به اجابت برسد، در حالى كه راه‏هاى آن را مسدود ساخته ‏ايد! اعمالتان را اصلاح كنيد، درونتان را خالص گردانيد، امر به معروف و نهى از منكر كنيد، آنگاه خداوند دعايتان را به اجابت مى‏ رساند». (و به اين ترتيب دعا وسيله‏ اى براى تربيت و خودسازى مى‏ شود).

در روايات ديگرى، عقوق والدين، ناپاكى ‏هاى درونى، نفاق، تأخير نماز از وقتش، ترك نيكى و صدقه، بدزبانى و ... از عوامل عدم استجابت دعا ذكر شده است.

همینطور اگر كسى در حالت خوشى و آسودگى به درگاه خدا نرود و دعا نكند و فقط در مشكلات و شدّت و گرفتارى به سوى خدا برود، ممكن است دعايش به اجابت نرسد. در روايات آمده است: اگر بخواهى در مشكلات و دشواريها خداوند دعايت را به اجابت برساند، در آسودگى و خوشى، خدا را فراموش مكن و فراوان دعا كن .

در روايت آمده است: «آن كسى كه مى‏ خواهد، دعايش به اجابت برسد، بايد از راه حلال كسب درآمد كند»

بنابراین علت مستجاب نشدن بسیاری از دعاها عوامل فوق است که ناشی از اعمال خود مردم است .

البته گاهی اولیاء خداوند مثلا مانند حضرت زینب سلام الله علیها دعا می کنند و دعای آنان مستجاب نمی شود زیرا اراده قطعی خداوند بر خلاف آن تعلق گرفته است ، اما خداوند دعای این بزرگواران را بدون پاداش نمی گذارد چنان که پیامبر گرامی فرمود ؛

« دعای مسلمان در صورتی که مقرون به قطع رحم یا طلب گناه نباشد بدون پاداش نیست ، یا سبب برآورده شدن طلب می شود ، یا پاداش آن برای آخرت ذخیره می شود و یا خداوند به سبب آن دعا بلا و بدی ها را از دعا کننده دور می کند »

علی علیه السلام نیز فرمود ؛

« خداوند كليدهاى خزاينش را با اجازه ‏اى كه به تو درباره درخواست از او عطا كرده، در دست تو قرار داده است پس هر گاه خواسته ‏اى داشته باشى مى‏ توانى به وسيله دعا درهاى نعمت پروردگار را بگشايى و باران رحمت او را فرود آورى و هرگز نبايد تأخير اجابت دعا تو را مأيوس كند، زيرا بخشش پروردگار به اندازه نيّت (بندگان) است؛ گاه مى ‏شود كه اجابت دعا به تأخير مى‏ افتد تا اجر و پاداش درخواست كننده بيشتر گردد و عطاى آرزومندان را فزون‏تر كند و گاه مى‏ شود چيزى را از خدا مى‏ خواهى و به تو نمى‏ دهد در حالى كه #بهتر از آن در كوتاه مدت يا دراز مدت به تو داده خواهد شد يا آن را به چيزى كه براى تو بهتر از آن است تبديل مى ‏كند. گاه چيزى از خدا مى‏ خواهى كه اگر به آن برسى مايه هلاك دين توست (و خداوند آن را از تو دريغ مى ‏دارد و چيزى بهتر از آن مى‏ دهد) »

:books:نهج البلاغه نامه 31