تفسیر سوره حمد 1

 بسم اللَّه الرّحمن الرّحيم در آغاز سوره، رمز آن است كه مطالب سوره، از مبدأ حقّ و مظهر رحمت نازل شده است1

2 بسم اللَّه الرّحمن الرّحيم» در آغاز كتاب، يعنى هدايت تنها با استعانت از او محقّق مى شود.

(1) شايد معناى اينكه مى گويند: تمام قرآن در سوره حمد، و تمام سوره حمد در بسم اللَّه، و تمام بسم اللَّه در حرف (باء) خلاصه مى شود، اين باشد كه آفرينش هستى و هدايت آن، همه با استمداد از اوست. چنانكه رسالت پيامبر اكرم صلى الله عليه وآله نيز با نام او آغاز گرديد. اقرأ باسم ربّك

3  بسم اللَّه كلامى كه سخن خدا با مردم وسخن مردم با خدا، با آن شروع مى شود.

4  رحمت الهى همچون ذات او ابدى و هميشگى است. «اللَّه الرّحمن الرّحيم»

5 بيان رحمت الهى در قالب هاى گوناگون، نشانه ى اصرار بر رحمت است. هم قالب «رحمن»، هم قالب «رحيم»

6  شايد آوردن كلمه رحمن و رحيم در آغاز كتاب، نشانه اين باشد كه قرآن جلوه اى از رحمت الهى است، همانگونه كه اصل آفرينش و بعثت جلوه لطف ورحمت اوست.

-----------

«رحمت گستردۀ الهي»

خدایى که به او ایمان داریم، مظهر مهر، محبّت، بخشش و آمرزش است. نمونه‌هاىِ رحمت و محبّت او را در نعمت‌هاى فراوانى که براى ما آفریده است، مى‌بینیم. گُل‌هاى زیبا و خوشبو، میوه‌هاى خوش‌طعم و خوشمزه، خوردنى‌هاى لذیذ و پرانرژى، پوشیدنى‌‌هاى رنگارنگ و متنوع، همه و همه، هدیه‌هاى خداوند به ماست. مِهر مادر به فرزند را او در دل و جانِ مادران قرار داده و خود از هر مادرى مهربان‌تر است. قهر و عذاب او نیز برای تنبیه و توجّه بندگان گنهکار است، نه آنکه از روى کینه و ظلم باشد. لذا اگر با توبه، گذشته را جبران کنیم، خطاىِ ما را مى‌پوشاند و گناهانمان را مى‌‌بخشد.

از اين آيه مى‌آموزيم:

خداوند، موجودات را با رحمت و محبّت خود تربيت مى‌كند؛ زيرا قبل از «رَبِّ العالَمين» و بعد از آن، خود را «اَلرَّحمنِ الرَّحيم» معرفى كرده‌ است. يعنى تربيت، با رحمت و بخشايش آغاز می‌شود و به‌پایان مى‌رسد. اگر معلّمان و مربّيانِ جامعه نیز بخواهند موفق باشند، بايد براساس محبت و دلسوزى عمل كنند.